دانراوه لهلایهن: دهنگی ئیسلام چهند فهرموودهیهكی دروست لهسهر ڕهمهزان (٢) دووهم: لهسهر ڕۆژوو - له ئهبی ئومامهوه خوا لێی ڕازی بێت وتی: هاتمه لای پێغهمبهری خوا (صلی الله علیه وسلم) و وتم: فهرمانم پێ بده به كارێك لێتی وهربگرم، فهرمووی: (عليك بالصوم فإنه لا مثل له) رواه النسائي . {لهسهرته بهرۆژوو بیت، چونكه هیچ هاوێنهیهكی نییه (هیچ شتێك به ئهندازهی ئهو خێری نییه)} - له ئهبی هوڕهیرهوه خوا لێی ڕازی بێت كه پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) فهرموویهتی: ( قال الله عزوجل : كل عمل بن آدم له إلا الصيام ؛ فإنه لي وأنا أجزي به ، والصيام جنة ، وإذا كان يوم صوم أحدكم فلا يرفث ولا يصخب ، فإن سابّه أحد أو قاتله فليقل : إني امرؤ صائم ، والذي نفس محمد بيده لخلوف فم الصائم أطيب عند الله من ريح المسك ، للصائم فرحتان يفرحهما : إذا أفطر فرح ، وإذا لقي ربه فرح بصومه ) رواه البخاري و مسلم {خوای متعال دهفهرموێت: ههموو كردهوهكانی نهوهی ئادهم بۆ ئهوه تهنها ڕۆژوو نهبێت، بهڕاستی ئهوه بۆ منهو ههرمنیش پاداشتی دهدهمهوه، وه ڕۆژوو قهڵغانه، وه ئهگهر یهكێكتان ڕۆژێك به ڕۆژوو بوو با قسهی خراپ نهكات و ههڵنهشاخێت به خهڵكاو توڕه نهبێت، خۆ ئهگهر یهكێك جوێنێكی پێ دا یان شهڕی لهگهڵ كرد با بڵێ: من كهسێكی بهڕۆژووم، وه سوێند بهوهی كه گیانی موحهممهدی بهدهسته پاشماوهی(ئهو بۆنهی زۆرجار له دوای نیوهڕۆوه له دهمی ڕۆژووهوان پهیدا دهبێ) دهمی ڕۆژوهوان بۆنی خۆشتره لای خوا له بۆنی میسك، وه بۆ ڕۆژوهوانیش دوو خۆشی ههیه: كاتێك كه ڕۆژووهكهی دهشكێنێ خۆشی دایدهگرێ، وه كاتێكیش به خوای خۆی دهگات دڵخۆشه به ڕۆژووهكهی} - له حوزهیفهی كوڕی یهمانهوه خوا لێی ڕازی بێت وتی: پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) فهرمووی: (فتنة الرجل في أهله وماله وولده وجاره ، تكّفرها الصلاة والصوم والصدقة ، والأمر والنهي) متفق عليه . {فیتنهو ئاژاوهی مرۆڤ له ناوماڵ و منداڵ و دراوسێیدا، نوێژو ڕۆژو و كاری چاكه و فهرمان (بهچاكه)و جڵهوگیری (له خراپه) لای دهبات و دهیسڕێتهوه} - له ئهبی سهعیدی خودریهوه خوا لێی ڕازی بێت وتی: پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) فهرمووی: (السحور أكله بركة ؛ فلا تدعوه ولو أن يجرع أحدكم جرعة من ماء ؛ فإن الله عز وجل وملائكته يصلون على المتسحرین) رواه أحمد و ابن حبان . {پارشێو خواردنهكهی بهرهكهته، وازی لێ مههێنن ئهگهر یهكێكتان تهنها قومێ ئاویشی خواردبێتهوه، چونكه خوای گهورهو فریشتهكانی دروود و سهلام ئهنێرنه سهر پارشێوكهران} - له عوسمانی كوڕی عهففانهوه خوا لێی ڕازی بێت وتی: گوێبیستی پێغهمبهری خوا بووم (صلی الله علیه وسلم) فهرمووی: (الصيام جنة من النار ، كجنة أحدكم من القتال) رواه ابن ماجة . {ڕۆژوو قهڵغانه له ئاگر، وهك قهڵغانی ههریهك له ئێوه له شهڕدا(ئهو قهڵغانهی له شهڕدا دهتپارێزێ)} - له ئهبووهورهیرهوه كه پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) فهرموویهتی: ( الصيام جنة وحصن حصين من النار) رواه أحمد . {ڕۆژوو قهڵغانهو پهڕژێنێكی پارێزراوی تونده له ئاگر} - له عبدالله كوڕی عهمری كوڕی عاص خوا لێیان ڕازی بێت وتی: پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) فهرمووی: ( إنك لتصوم الدهر وتقوم الليل) {تۆ ههمیشهو ههموو كات به ڕۆژوو دهبیت و به شهویش ههڵدهستی بۆ نوێژ} وتم: بهڵێ، فهرمووی:( إنك إذا فعلت ذلك هجمت له العين ، ونفهت له النفس ، لا صام من صام الدهر ، صوم ثلاثة أيام صوم الدهر كله) ، قلت : فإني أطيق أكثر من ذلك ، قال : (فصم صوم داود عليه السلام ، كان يصوم يوما ويفطر يوما ) . رواه البخاري و مسلم . {تۆ ئهگهر ئهوهت كرد چاو بۆی ماندوو دهبێ، وه دهروون بۆی لاواز دهبێ، ڕۆژوو نییه بۆ كهسێك كه ههمیشه بهڕۆژوو بێ، وه ڕۆژووی سێ ڕۆژ (واته له مانگێكدا سێ ڕۆژ) ڕۆژووی ههمیشهو بهردهوامه 0(واته ههر مانگهی سێ ڕۆژ و ههر ڕۆژهش به ده ڕۆژ دهچێت) وتم: دهی خۆ من توانام لهوه زیاتره، فهرمووی: (كهواته وهك ڕۆژووی داود سهلامی لێ بێت بهڕۆژوو به، ڕۆژێك به ڕۆژوو دهبوو، ڕۆژێكیش به ڕۆژوو نهدهبوو). - له ئهبی سهعیدی خودری خوا لێی ڕازی بێت وتی: گوێم له پێغهمبهری خواوه بوو (صلی الله علیه وسلم) دهیفهرموو: ( من صام يوما في سبيل الله ، باعد الله وجهه عن النار سبعين خريفاً) متفق عليه . {ههركهسێ ڕۆژێك له پێناوی خوادا به ڕۆژوو بێت، خوا حهفتا پاییز ڕووی له ئاگر دوور دهخاتهوه}. - له عبدالله كوڕی عامرهوه خوا لێی ڕازی بێت، فهرمووی: پێغهمبهری خوا (صلی الله عیه وسلم) فهرموویهتی : ( من صام الأبد فلا صام ولا أفطر ) رواه النسائي . {ههركهس ههتا ههتایه بهڕۆژوو بێت، نه بهڕۆژوو بووهو نه ڕۆژووشی شكاندووه}. له ئهبی زهرهوه وتی: پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) فهرموویهتی: ( من صام ثلاثة أيام من الشهر فقد صام الدهر كله ) ، ثم قال : ( صدق الله في كتابه ) : { من جاء بالحسنة فله عشر أمثالها } ( الأنعام : 160 ) . {ههركهسێ له مانگێكدا سێ ڕۆژ به ڕۆژوو بێت ئهوه ههموو ساڵهكهی گرتووه} پاشان فهرمووی: (بهڕاستی خوا ڕاستی فهرمووه له كتێبهكهدا): {ههركهسێك به چاكهیهك بێت و بیكات ئهوه دهیهكهی وێنهی ئهو چاكهیهی بۆ ههیه} - له سههلی كوڕی سهعدهوه خوا لێی ڕازی بێت كه پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) فهرموویهتی: (في الجنة ثمانية أبواب ، فيها باب يسمى الريان ، لا يدخله إلا الصائمون) رواه البخاري ، وزاد النسائي : ( فإذا دخل آخرهم أُغلق ، من دخل فيه شرب، ومن شرب لم يظمأ أبدا ) . {له بهههشتا ههشت دهرگا ههیه، دهرگایهكی تێدایه ناوی دهرگای ڕۆژووهوانانه، كهس ناچێته ناوی تهنها ڕۆژوهوانان نهبێت} (النسائی) ئهمهی زیاد كردووه: {جا ئهگهر كۆتایینیان چووه ژورهوه دادهخرێ، وه ههركهسێك چووه ژورهوه دهخواتهوه، وه ههركهسێكیش خواردیهوه ههرگیز تینوی نابێتهوه}. - له عهلی كوڕی ئهبی تالیبهوه خوا لێی ڕازی بێت وتی: پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) فهرمووی: ( إن في الجنة غرفاً تُرى ظهورها من بطونها، وبطونها من ظهورها) ، فقام أعرابي فقال: لمن هي يا رسول الله ؟ قال : ( لمن أطاب الكلام ، وأطعم الطعام ، وأدام الصيام ، وصلى لله بالليل والناس نيام ) . رواه الترمذي . {له بهههشتاچهند ژورێك ههن له ناوهوه دهرهوهیان دهبینرێت و له دهرهوهشهوه ناوهوهیان دهبینرێت} دهشتهكیهك ههستاو وتی ئهوه بۆ كێیه ئهی پێغهمبهری خوا؟ فهرمووی: {بۆ كهسێك قسهی جوان و باش بكات، وه خواردنیش بدات، وه بهردهوام بێ له ڕۆژوو، وه نوێژیش بكات كاتێك كه خهڵكی خهوتوون}. - له عبدالله كوڕی عهمرهوه خوا لێی ڕازی بێت، كه پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) فهرموویهتی: (الصيام والقرآن يشفعان للعبد يوم القيامة ، يقول الصيام : أي رب ، منعته الطعام والشهوات بالنهار فشفعني فيه ، ويقول القرآن : منعته النوم بالليل فشفعني فيه ، فيشفعان) رواه أحمد . {ڕۆژو و قورئان تكا بۆ خاوهنهكهیان دهكهن له ڕۆژیی قیامهتا، ڕۆژوو دهڵێ: ئهی خوایه، به ڕۆژ خواردن و ئارهزووهكانم لێ قهدهغه كرد، بمكهره تكاكاری، وه قورئانیش دهڵێت: لهشهودا نهمهێشت بخهوێت بمكه تكاكاری، ئهوجا ئیتر شهفاعهتی بۆ دهكهن}. - له ئهبووهورهیرهوه خوا لێی ڕازی بێت وتی: پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) فهرمووی:: (ثلاث دعوات مستجابات لا شك فيهنّ : دعوة المظلوم ، ودعوة المسافر ، ودعوة الوالد على ولده) رواه الترمذي . {سێ نزاو پاڕانهوه هیچ گومانێكیان تێدا نییه كه وهرگیراون: نزای ستهملێكراو، نزای ڕهوهند، وه نزای باوك له كوڕی خۆی}. - له الحارسی ئهشعهری خوا لێی ڕازی بێت كه پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) فهرموویهتی: (إن الله عز وجل أمر يحيى بن زكريا - عليه السلام - بخمس كلمات أن يعمل بهنّ، وأن يأمر بني إسرائيل أن يعملوا بهنّ، فكاد أن يبطئ، فقال له عيسى : إنك قدُ أمرت بخمس كلمات أن تعمل بهنّ ، وأن تأمر بني إسرائيل أن يعملوا بهنّ ، فإما أن تبلغهنّ ، وإما أبلغهنّ . فقال له : يا أخي ، إني أخشى إن سبقتني أن أُعذّب أو يُخسف بي ، قال : فجمع يحيى بني إسرائيل في بيت المقدس ، حتى امتلأ المسجد ، وقعد على الشُرَف ، فحمد الله وأثنى عليه ، ثم قال : إن الله عز وجل أمرني بخمس كلمات أن أعمل بهنّ وآمركم أن تعملوا بهنّ – وذكر منهنّ - وآمركم بالصيام ، فإن مثل ذلك كمثل رجل معه صرّة من مسك في عصابة ، كلهم يجد ريح المسك ، وإن خلوف فم الصائم أطيب عند الله من ريح المسك) . رواه أحمد . {خوای گهوره فهرمانی به یهحیای كوڕی زهكهریا دا به پێنج وشه كه كاریان پێ بكات، وه فهرمانیش بدات به نهوهی ئیسرائیل كه كاری پێ بكهن، خهریك بوو هێواشی تێدا بكات له گهیاندنیدا، عیسا پێی وت: بێگومان تۆ فهرمانت به پێنج وشه پێ دراوه كه كاریان پێ بكهیت، وه فهرمانیش بدهیت به نهوهی ئیسرائیل كه كاری پێ بكهن، جا یان تۆ پێیان دهگهیهنێ، یان من پێیان دهگهیهنم، وتی: ئهی برام، ئهترسم ئهگهر پێشم كهویت (له پێش منهوه پێیان بڵێیت) كه سزا بدرێم یان به زهویدا بڕۆمه خوارێ، وتی: یهحیا نهوهی ئیسرائیلی له ( بیت المقدس) كۆكردههوه، تا مزگهوتهكه پڕ بوو، لهسهر لێوارهكهی دانیشت، سوپاس و سهنای خوای كرد، پاشان وتی: خوای عزوجل فهرمانی پێداوم به پێنج وشه كه كاریان پێ بكهم و فهرمانیشی پێ داوم كه ئێوهی پێ شارهزا بكهم و پێتان بڵێم –لهوانهی باسیكردن- وه فهرمانتان پێ ئهدهم به ڕۆژوو، چونكه بهڕاستی وێنهی ئهوه وهك وێنهی پیاوێك وایه بوخچهو پیریاسكهیهكی پێ بێت له میسك و له ناو كۆمهڵێكدا بێت، ههموویان بۆنی میسك دهگرن، وه بێگومان پاشماوهی دهمی ڕۆژوهوان بۆنخۆشتره لای خوا له بۆنی میسك} - له عهلقهمهو ئهسوهدهوه خوا لێیان ڕازی بێت وتیان: ئێمه لهگهڵ پێغهمبهردا بوین (صلی الله علیه وسلم) گهنج بوین و هیچمان شك نهدهبرد، پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) پێی فهرمووین: (يا معشر الشباب ، من استطاع الباءة فليتزوج ؛ فإنه أغضّ للبصر ، وأحصن للفرج ، ومن لم يستطع فعليه بالصوم ، فإنه له وجاء) متفق عليه . {ئهی گرۆهی لاوان، ههركهس له ئێوه توانای (لاشهیی و ماڵی) ههبوو با ژن بێنێت، چونكه پارێزراوتره بۆ چاو، وه پهرژینكراو تره بۆ داوێن، وه ههركهسێكیش توانای نهبوو لهسهریهتی بهڕۆژوو بێت، چنكه جێگهی ڕۆژوو دهگرێتهوه}. - له ئهبوو هورهیرهوه كه پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) فهرموویهتی: ( لا يزال الدين ظاهرا ما عجلوا الناس الفطر ؛ لأن اليهود والنصارى يؤخرون) رواه أبو داوود ، {بهردهوام ئایین دیارو له ڕووه مادهم خهڵكی بهربانگ زوو بكهنهوه، چونكه جوولهكهو نهسرانیهكان بهربانگیان دوا ئهخهن} وه له ئهبی زهرهوه خوا لێی ڕازی بێت وتی: پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) فهرمووی: ( لا تزال أمتي بخير ما عجلوا الإفطار وأخروا السحور) رواه أحمد .{بهردهوام ئوممهتهكهم ههر بهخێره تا بهربانگ زوو بكهنهوهو پارشێو دوا بخهن}. - له عهمری كوڕی عاص خوا لێی ڕازی بێت كه پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) فهرموویهتی: (فصل ما بين صيامنا وصيام أهل الكتاب أكلة السحر) رواه مسلم . {جیاكهرهوهی نێوان ڕۆژووی ئێمهو ڕۆژووی خاوهنانی كتێب خواردنی پارشێوه (واته ئهوان پارشێوه ناكهن و ئێمه دهیكهین). - له عبدالله كوڕی عومهر خوا لێی ڕازی بێت وتی: پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) فهرمووی: (إن الله وملائكته يصلّون على المتسحّرين) رواه ابن حبّان .{به ڕاستی خواو فریشتهكان دروود ئهنێرن بۆ پارشێوكهران}. - له المقدام كوڕی مهعدیهكرب خوالێی ڕازی بێت كه پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) فهرموویهتی:: (عليكم بغداء السحور؛ فإنه هو الغداء المبارك) رواه النسائي .{لهسهرتانه به خواردنی پارشێو، چونكه ئهوه خواردنێكی پیرۆزه}. - له ئهبی الدرداء خوا لێی ڕازی بێت وتی: پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) فهرموویهتی: (ثلاث من أخلاق النبوة: تعجيل الإفطار ، وتأخير السحور، ووضع اليمين على الشمال في الصلاة) رواه الطبراني . {سێ شت له ڕهوشتی پێغهمبهرایهتییه: زوكردنی بهربانگ، وه دواخستنی پارشێو، وه دانانی ڕاست له سهر چهپ له نوێژدا}. - له عبدالله كوڕی عومهر خوا لێیان ڕازی بێت وتی: پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) فهرمووی: (تسحروا ولو بجرعة من ماء) رواه ابن حبان . {پارشێو بكهن ئهگهر به قومێ ئاویش بێت}. و صلی الله و سلم علی نبینا محمد و علی اله و أصحابه أجمعين.