دانراوه لهلایهن: عهفان شێخ سهدیق سهرگهتی له خزمهت پێغهمبهردا -صلى الله عليه وسلم- - 1 عن ابن عمر -رضي الله عنهما أن رسول اللهِ (صلى الله عليه وسلم) قال : (بَيْنَمَا ثَلاَثَةُ نَفَرٍ مِمَّنْ كَانَ قَبْلَكُمْ يَمْشُونَ إِذْ أَصَابَهُمْ مَطَرٌ ، فَأَوَوْا إِلَى غَارٍ ، فَانْطَبَقَ عَلَيْهِمْ ، فَقَالَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ إِنَّهُ وَاللَّهِ يَا هَؤُلاَءِ لاَ يُنْجِيكُمْ إِلاَّ الصِّدْقُ ، فَلْيَدْعُ كُلُّ رَجُلٍ مِنْكُمْ بِمَا يَعْلَمُ أَنَّهُ قَدْ صَدَقَ فِيهِ . فَقَالَ وَاحِدٌ مِنْهُمُ اللَّهُمَّ إِنْ كُنْتَ تَعْلَمُ أَنَّهُ كَانَ لِى أَجِيرٌ عَمِلَ لِى عَلَى فَرَقٍ مِنْ أَرُزّ ، فَذَهَبَ وَتَرَكَهُ ، وَأَنِّى عَمَدْتُ إِلَى ذَلِكَ الْفَرَقِ فَزَرَعْتُهُ ، فَصَارَ مِنْ أَمْرِهِ أَنِّى اشْتَرَيْتُ مِنْهُ بَقَرًا ، وَأَنَّهُ أَتَانِى يَطْلُبُ أَجْرَهُ فَقُلْتُ اعْمِدْ إِلَى تِلْكَ الْبَقَرِ . فَسُقْهَا ، فَقَالَ لِى إِنَّمَا لِى عِنْدَكَ فَرَقٌ مِنْ أَرُزّ . فَقُلْتُ لَهُ اعْمِدْ إِلَى تِلْكَ الْبَقَرِ فَإِنَّهَا مِنْ ذَلِكَ الْفَرَقِ ، فَسَاقَهَا ، فَإِنْ كُنْتَ تَعْلَمُ أَنِّى فَعَلْتُ ذَلِكَ مِنْ خَشْيَتِكَ ، فَفَرِّجْ عَنَّا . فَانْسَاحَتْ عَنْهُمُ الصَّخْرَةُ . فَقَالَ الآخَرُ اللَّهُمَّ إِنْ كُنْتَ تَعْلَمُ أَنَّهُ كَانَ لِى أَبَوَانِ شَيْخَانِ كَبِيرَانِ ، فَكُنْتُ آتِيهِمَا كُلَّ لَيْلَةٍ بِلَبَنِ غَنَمٍ لِى ، فَأَبْطَأْتُ عَلَيْهِمَا لَيْلَةً فَجِئْتُ وَقَدْ رَقَدَا وَأَهْلِى وَعِيَالِى يَتَضَاغَوْنَ مِنَ الْجُوعِ ، فَكُنْتُ لاَ أَسْقِيهِمْ حَتَّى يَشْرَبَ أَبَوَاىَ ، فَكَرِهْتُ أَنْ أُوقِظَهُمَا ، وَكَرِهْتُ أَنْ أَدَعَهُمَا ، فَيَسْتَكِنَّا لِشَرْبَتِهِمَا ، فَلَمْ أَزَلْ أَنْتَظِرُ حَتَّى طَلَعَ الْفَجْرُ ، فَإِنْ كُنْتَ تَعْلَمُ أَنِّى فَعَلْتُ ذَلِكَ مِنْ خَشْيَتِكَ ، فَفَرِّجْ عَنَّا . فَانْسَاحَتْ عَنْهُمُ الصَّخْرَةُ ، حَتَّى نَظَرُوا إِلَى السَّمَاءِ . فَقَالَ الآخَرُ اللَّهُمَّ إِنْ كُنْتَ تَعْلَمُ أَنَّهُ كَانَ لِى ابْنَةُ عَمّ مِنْ أَحَبِّ النَّاسِ إِلَىَّ ، وَأَنِّى رَاوَدْتُهَا عَنْ نَفْسِهَا فَأَبَتْ إِلاَّ أَنْ آتِيَهَا بِمِائَةِ دِينَارٍ ، فَطَلَبْتُهَا حَتَّى قَدَرْتُ ، فَأَتَيْتُهَا بِهَا فَدَفَعْتُهَا إِلَيْهَا ، فَأَمْكَنَتْنِى مِنْ نَفْسِهَا ، فَلَمَّا قَعَدْتُ بَيْنَ رِجْلَيْهَا ، فَقَالَتِ اتَّقِ اللَّهَ وَلاَ تَفُضَّ الْخَاتَمَ إِلاَّ بِحَقِّهِ . فَقُمْتُ وَتَرَكْتُ الْمِائَةَ دِينَارٍ، فَإِنْ كُنْتَ تَعْلَمُ أَنِّى فَعَلْتُ ذَلِكَ مِنْ خَشْيَتِكَ فَفَرِّجْ عَنَّا . فَفَرَّجَ اللَّهُ عَنْهُمْ فَخَرَجُوا ـــ ) جارێك سێ كهس لهپێشینان بهڕێگایهكدا دهڕۆیشتن باران دایگرتن ، شهو پهنایان برده بهر ئهشكهوتێك له كێوێكدا ،تاوێرێك دهرگای ئهشكهوتهكهی قهپات كرد ، لهناو خۆیان گوتیان : سهیر بكهن بزانن چ كردهیهكی راستتان كردووه كه بۆ خوا بووه،پێیان له خودا بپاڕێنهوه بهشكو بههۆیانهوه ڕزگارمان بێت ، یهكێكیان گوتی : خودایا ، تۆ خۆت ئاگات لێ یه ، من چهند كرێكارێكم ههبوون ، هه ركام به قزناخێ برنج ئیشیان بۆ دهكردم ،كرێی ههمویانم دا تهنها یهكێكیان نهبێت كه كرێكهیی نهویست ،رۆشت ، كرێكهییم خسته گهڕو مانگام پێ كڕی بۆی ، ماوهیهكی زۆری پێ چوو هات و پێ وتم : كرێكهم بدهرێ . منیش گوتم كرێكهت ئهوهتانێ ، ئهوی دهیبنی له وشتر و مانگا و مهڕ و بهنده (كه شوانی ئاژهڵهكانی بوون) وتی: ئهی بهندهی خوا ، له خوا بترسه گاڵتهم پێ مهكه ، گوتم: بهڕاستمه گاڵتهت پێ ناكهم ههمووی هی خۆته بیبه ، ئهویش ههمووی برد و هیچی لێ بهجێ نههێشت، خودایه تۆ دهزانی ئهگهر ئهمهم لهبهر خاتری تۆ كردووه ، ئهوا دهرویهكمان لێ بكهرهوه ، خودا كهلهبهرێكی بۆ كرنهوه (تاوێرهكه كهمێ خزا) بهلاَم نهیانتوانی دهربچن ، یهكێكی تریان گوتی: خودایا ، تۆ ئاگاداری كه من باوكو دایكێكی ئیختیارم ههبوون ، لهگهڵ چهند مناڵێكی وردا ، هیچ كات شیرم نهدهدایه مناڵهكانم تا دایك و باوكم تێر نهكردایه ، ڕۆژێ بهشوێن لهوهڕی باشدا دوور كهوتمهوه و درهنگم پێ بوو، كه هاتمهوه روانیم دایكو باوكم خهوتون ، وهك جاران شیرم دۆشی و بۆم بردن بهدیار سهریانهوه راوهستام تاكهی بهخهبهر هاتن شیرهكهیان بخۆن ، حهزیشم نهدهكرد خهبهریان بكهمهوه و پێشم ناخۆش بوو بهر لهوان شیر بدهم به منداڵهكان ، منداڵهكانیشم لهبهر پێمدا دهزرووكانهوه تا شهبهقی دا ئهمه حاڵیان بوو، ئهوجا ههستان و خواردیان، خوایه تۆ دهزانی ئهگهر ئهمهم لهبهر رهزامهنتر تۆ كردووه ئهوا دهرویهكمان لێ بكهرهوه ، تاوێرهكه كهمێكی تر جولاَ ،ئاسمانیان لێ دهركوت بهلاَم هی ئهوه نهبوو كه بتوانن لێ ی بچنه دهرێ ، سێههمیان گوتی: خودایا!خۆت ئاگاداری كه كچێكی ئامۆزام ههبوو، چهنده پیاو حهز له ئافرهت دهكا ئهوهنده حهزم لێی بوو، داوای ئیشی خراپهم لێ كرد خۆی نهدا بهدهستهوه ، تا ساڵێكیان دووچاری قات و قڕی بوو ، به ناچاری هات بۆ لام ، سهد و بیست دینارم دا پێی لهباتی ئهوهی خۆیم تهسلیم بكات ، ئهویش وای كرد ، كاتێ دهستم لێ گیر بوو ، لهناو كۆشیا دانیشتم ، كچه ئامۆزاكهم گوتی: له خوا بترسه و ئهم مۆره بهناڕهوا مهشكێنه ، منیش ههڵسام و وازم لێ هێناو پارهكهیشم بهخۆرایی دا بهخۆی ، وه لهو حاڵهتهشدا زۆر حهزم لێ ی بوو، خودایه تۆ دهزانی ئهگهر ئهمهم لهبهر خاتری تۆ كردووه ، ئهوا دهرویهكمان لێ بكهرهوه ، خودای گهوره دهرگاكهی تهواو بۆ كردنهوهو تاوێرهكه خزاو هاتنه دهرهوه و رۆیشتن.) 1) عهبدوڵای كوڕی عومهری كوڕی خهتتاب: كوری نهفیلی قورهیشی ده ساڵ پێش كۆچ له مهكه لهدایك بوه ،بهمناڵی موسوڵمان بووه، له خزمهتی باوكیداو لهتهمهنی (10) ساڵیدا هیجرهت دهكات بۆ مهدینه، لهبهر كهم تهمهنی و مناڵی نهیتوانیوه بهشداری غهزای بهدر ئوحود بكات، بهلاَم بهشداری غهزای خهندهقی كردوهو تهمهنی (15) سالاَنه بووه، یهكێ بووه لهوانهی بهشداری (بيعة الرضوان) ی كردووه، بهمهبهستی جیهادو غهزاكردن چۆته شام، عراق، بهصره، فارس. موسنهدهكهی (2630) فهرمودهی له خۆ گرتوه،ساڵی (73) كۆچی له تهمهنی ههشتاو سێ ساڵیدا لهمهدینه وهفاتی كردووهو له ( ژی گوی ) ی گۆڕستانی كۆچكهران بهخاك سپێردراوه ، پێغهمبهری خۆشهویست له بارهیهوه فهرمویهتی : ( نِعْمَ الرَّجُلُ عَبْدُ اللَّهِ ، لَوْ كَانَ يُصَلِّى مِنَ اللَّيْلِ ــ ) عهبدوڵا پیاوی چاكه، بریا بهشهو شهو نوێژی دهكرد. ئیتر عهبدوڵا بهشهو نهختێك نهبێت نه دهنووست و ههر خهریكی شهو نوێژ بوو . 2) ئیمامی بوخاری ئهم گێڕانهوهی پاش باس كردنی چیرۆكی (ئهسحابول كههفی) سورهتی (الكهف) هێناوه،چونكه له گێڕانهوهیهكدا هاتووه كه ئهو (اصحاب الرقيم) ه ی كه باسی هاتووه لهو سورهتهدا مهبهست پێی ئهم سێ كهسهن كه لهم فهرمودهیهدا باسكراوه. 3) ئیمامی ئیبنو حهجهر پاش گهڕان و تاو توێ كردنی ئهو فهرموودانهی كه باس لهم چیرۆكه دهكهن ، تهنها فهرموودهیهكی لاوازی دهست كهوتووه كه باس له زهمهنی ئهم چیرۆكه بكات ئهویش ئهوهندهیه ( ئهم سێ كهسه بهنی ئیسرائیلی بوون) له كوێ بون ؟ نادیاره . 4) له دهقی فهرمودهكهوه ئهوه دیاره كه ئهم كهسانه بڕوادار بوون و ئههلی ئیمان و كهسانی ساڵح و بۆ خوا بوو بوون. ئهوهتا ههر كامیان له پهنایهكیدا كارێكی خراپهی بۆ دهست داوه ، بهلاَم له ترسی خوای گهوره نهیكردوه و وازی لێهێناوه ، یا لهبهر خوای گهوره له خزمهتی باوكو دایكی ئیختیاری دا بوو ، یا دهست پاك بووه و خیانهتی له ئهمانهت كردووه . 5) چۆن ئهم سێ كهسه پێكهوه بون ؟ نادیاره، پێ دهچێت ههرسێ خهڵكی شارێك بووبن ، یا قهدهر دهیانكاته هاوڕێ و دهبنه دۆست. 6) هۆی چونه دهرهوهشیان باس نهكراوه ، لهبهر ئهوه ئێمهش خۆمان نادهینه ئهم سهر ئێشهیه و تهنها له چوار چێوهی دهقهكهدا دهژین. 7) بهلاَم شوێنی گهشت و چونه دهرهوهكهیان كێوێكه ، بۆ دهچن بۆ ئهو كێوه ؟ نا مهعلومه ، لهم حاڵهتهدا پهڵه ههورهكان گهواڵ گهواڵ دێن و لهگهڵ خۆدا باران دێنن .لێزمه بارانێ دادهكا و تهنها رێ چارهیان پهنا بردنه بهر ئهو ئهشكهوتهی نزیكیانه. 8) ههركه دهچنه ژورێ تاوێرێك دهرگای ئهشكهوتهكه دهگرێ و وهكو گۆڕی تاری لێ دێ ، له ترسی باران ههڵهاتن كهچی پهناگهیان لێ بویه گۆڕ ، ههڵه داوان ههڵدێن بهرهو دهرگای ئهشكهوت ، بهلاَم بێ سوده هیچیان پێ ناكرێت. 9) كه دهزانن جهسته و توانای خۆیان هیچی پێ ناكرێت بیر دهكهنهوه چ بكهن تارزگاریان بێت ، یهكێكیان دهڵێت باكرده چاكهكانمان یاد بێنینهوه بزانین كامیان ئومێدهوار تره بۆمان ببێته تكا كار له خزمهت خوای گهورهدا، تا لهم نههامهتیه رزگارمان بێت ،ههركام بیر دهكاتهوه و كردهیهكی باس دهكات كه به بۆچونی خۆی له ههمووی ئومێدهوار تره. لهوانهكانی : 1) كهمترین كۆ سێیه ، بهم پێیه دهتوانرێت بوترێت ئهم سیانه كۆمهڵگهیهكی ئیسلامی نیشان دهدهن ، لهخۆمان دهپرسین ئهگهر هاتوو یهكێ لهوانه ئیشێكی چاكی نهبوایه بیكردایهته تكاكار بۆ لای خوای گهوره ئهوانی تر چ سودێكیان لهكارهكهیان وهردهگرت ، هاوڕێك بوونی كاری ههرسێ بویه هۆی لادانی ئهو تاوێره له رێیاندا ، هاو ئاههنگ بوونی ئومهت بۆ كاری چاكه تهنها هۆكاره بۆ لادانی ئهو تاوێرهی سهر دڵی ئومهتی گرتووه ، گوناهو تاوانیش نسكۆ و نههامهتی دێنن بهسهر ئومهتدا ،ئهوهتا دهبینین له غهزای (أحد) دا كه چهندین ئایهتی لهبارهوه هاتووه تا قیامهتیش دهخوێنرێنهوه، بههۆی تهنها یهك سهرپێچی و نافهرمانیهوه بوو، ئهو شكستهی هێنا بهسهر پێغهمبهری خۆشهویست و موسڵماناندا ، ئهویش جێ هێشتنی كێوهكه بوو ، كاتێ پێغهمبهری خۆشهویست فهرمانی پێ دابوون كه سهركهوین یا ژێر كهوین ئێوه نابێت شوێنی خۆتان چۆڵ بكهن ، دهی ئهوڕۆ بهو ههمو سهرپێچیهوه، ئهو ههموو تاوانانهوه كهشهوو رۆژ دهكرێن بهئاشكرا، لهههمو شوێنێكدا، دهبێت چاوهرێی چی بین ، خوای گهوره رهحممان پێ بكات !. 2) دروسته كاری باش و چاك بكرێ به هۆكار بۆ شاد بون به نیاز و مراز له لای خودای گهوره ، كه ئهمهش تهوهسولێكی رهوایه ، ههروهها تهوهسولیش به ناو و سیفاته بهرز و پیرۆزهكانی خوای گهوره : وَلِلَّهِ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى فَادْعُوهُ بِهَا (180) ههر بۆ خوایه ههموو ناوه جوان و پیرۆزهكان ، جا ئهی ئیمانداران بهو ناوانه دوعاو نزا بكهن و هاناو هاوار بۆ ئهو زاته بهرن بهههمان شێوهش تهوهسول بهنزا و پاڕانهوهی پیاو چاكی زیندوو جائزه ، وهكو ئهوی ئیمامی عومهر داوای له عهباسی مامی پێغهمبهر كرد كه له خوا بپاڕێتهوه بۆ بارینی باران . (ئيمامى بوخارى ڕیوایهتی دهکات) . 3) كارایی تهقوا و له خوا ترسان لهسهر كردنهوهی گرێ كوێرهكانی ژیان و رههابون له ناڕهحهتیهكان، خوای گهوره دهفهرمێت : وَمَنْ يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجًا (2) جا ئهوهی له خوا بترسێتو پارێزگار بێت ئهوه خوای گهوره دهرووی لێ دهكاتهوه. 4) كردهی چاكه لهكاتی خۆشی و فهرحانهدا ، مرۆڤ له كاتی سهخڵهتی و تهنگانهدا سود و كهڵكیان لێ دهبینێت ، پێغهمبهری خۆشهویست دهفهرمێت : ( ... تَعَرَّفْ إِلَيْهِ فِى الرَّخَاءِ يَعْرِفْكَ فِى الشِّدَّةِ .. ــ ) لهكاتی خۆشیو فهرحانهدا خودات له بیر بێتو خۆتی پێ بناسێنه خوای گهورهش لهكاتی سهخڵهتیو تهنگانهدا دێت بههاوارو فهریادتهوه. 5) سابت كردنی ( وجه) بۆ خوای گهوره ، بهبێ ئهوهی له كاری بخهن یا تهئویلی بۆ بكهین یا بیچوێنین به هیچ شتێكهوه . 6) خوای گهوره چاكهی چاكهكاران له یاد ناكات و بهجوانترین و چاكترین شێوه پاداشتیان دهداتهوه . 7) چاك بون لهگهڵ دایك و باوكدا یهكێكه له كرده چاكه ههره گهورهكان و مایهی نزیك بونهوهیه له خوای گهورهو ڕزگار بوونه له نههامهتی ، ئهمهش ئهمری خوای گهورهیه : وَقَضَى رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا (23) پهروهردگاری تۆ بڕیاری داوه جگه لهو كهسی تر نهپهرستن و بڕیاریشی داوه چاكه كاریش بن لهگهڵ دایك و باوكتاندا . له بهرامبهر ئهمهشهوه دڵ ڕهنجاندنی دایك و باوك به گهورهترین گوناهی گهوره باسی لێوه كراوه، ئهوهتا پێغهمبهری خۆشهویست (صلى الله عليه وسلم) دهفهرمێت : ( أَلاَ أُنَبِّئُكُمْ بِأَكْبَرِ الْكَبَائِرِ ؟ ثَلاَثًا . قَالُوا بَلَى يَا رَسُولَ اللَّهِ. قَالَ ....وَعُقُوقُ الْوَالِدَيْنِ... ـ ) ئهرێ باپێتان بڵێم كه گهورهترین گوناهی گهوره چیه سێ جار ئهمهی لهسهر یهك ئاوا فهرموو ، ئێمهش گوتمان : بفهرموو ئهی پێغهمبهری خوا (صلى الله عليه وسلم) ؟ فهرمووی .. دڵ ڕهنجاندنی باوك و دایك .. 8) بهیان كردن و ئاشكرا بینینی دهسهلاَت و توانای خوای گهوره ، ئهوهتا بهبێ هیچ ئامێرێك خوای گهوره تاوێرهكهی لهدهرگاكه لاداو له ئهشكهوتهكه هاتنه دهرێ و رزگاریان بوو. 9) خوای گهوره بیسهری نزا و پاڕانهوهكانه ،پاڕانهوهی بهندهكانی دهبیسێت وهلاَمیشیان دهداتهوه ، ئهوهتا نزاو پاڕانهوهی ئهم سێ كهسه وهردهگرێت و وهلاَمیشیان دهداتهوه. ) بهلاَم بێگومان دوعا و نزا و پارانهوهش مهرج و هۆكار ههن بۆ وهرگیرانیان. 10) پێ دهچێت ئیحتیاجی و نهداری و ناسۆریهكانی ژیان ، ببنه پاڵنهر و هۆكار بۆ توش بونی گوناهی گهوره و وا له پیا و ئافرهتی ساڵح بكات ملی ڕێ ی تاوان و گوناه بگرن ، ئهوهتا ئهم ئافرهته داوێن پاكه نهداری و ئیحتیاجی پاڵی پێوه دهنێت كه خۆی تهسلیمی ئامۆزاكهی بكات. نیشانهی ساڵحی ئافرهتهكهش لهوهدا دهبینرێت كاتێ پیاوهكه دهیهوێت نزیكایهتی لهگهڵدا بكات ههموو لاشهی گرژ دهبێت و پیاوهكه بهئاگا دێنێتهوه به له خواترسان و ئهنجام نهدانی ئهو كاره. 11) مهرج نیه ههر كهسێ گوناهێكی كرد ئیتر له خوا یاخی بوه و خوایهكی تر بۆ خۆی ههڵبژاردووه ، ههرگیزیش نابێت بهچاوی كهمی و بێ رێزیهوه سهیری موسوڵمانی گوناهكار بكرێت ، چونكه پێ دهچێت تهوبهی لهو گوناههی كردبێت و پهشیمان بوبێتهوه ، بێگومانیش تهوبهی راست ههموو گوناهانی رابوردو دهشواتهوه، خواو گهوره دهفهرمێت : فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ إِنَّهُ كَانَ غَفَّارًا (10) ئهوسا پێم وتن داوای لێخۆشبون بكهن له پهروهردگارتان بهراستی پهروهردگارتان زۆر لێخۆشبووه. إِلَّا مَنْ تَابَ وَآَمَنَ وَعَمِلَ عَمَلًا صَالِحًا فَأُولَئِكَ يُبَدِّلُ اللَّهُ سَيِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا (70) بێجگه له كهسێ كه تهوبهی كردبێت و ئیمانی هێنابێت كارو كردهی چاكیشی ههبێت ئا ئهوانه خوا خراپهو تاوانهكانیان دهگۆڕێت به چاكهو خوای گهورهش ههمیشه لێبوردهی بهبهزییه. 11) فهقیری و نهداری یهكێكه له هۆكارهكانی دوچاربون به گوناه وهك ئاماژهی پێدرا ، لهبهر ئهوه پڕكردنهوهی كهلێنی فهقیرێك بێجگه لهوهی كه دهست گرۆیی كراوه ، له گوناهكردنیش گهڕێنراوهتهوه ، كهواته تێر كردنی فهقیرێك دوو ئهجری تێدایه،یهك تێر كردنی ، دوو نههێشتنی دوچاربوونی به گوناههوه. 13) له خوا ترسان گهورهترین لهمپهری بهردهم گوناهو تاوانه . 14) فهزڵ و گهورهیی پارێزگاری كردنی ماڵی خهڵكی ، ئهوهتا یهكێكیان ئهم ئاكاره دهكاته تكا كارو وهسیله بۆ ڕزگار بوون لهو ناڕهحهتیهی توشیان هاتوه . 15) ئهو سهردهمهی ئهم روداوهی تێدا ڕووداوه سهردهمێك بوه كه خهڵكی كشتوكاڵ و بازرگانی و بهخێو كردنی ئاژهڵ و پیشهسازیان زانیوه ، ئهوهتا ههر كام لهمانه خاوهنی پیشهیهك بون لهو پیشانه. یهكیان ، كرێكاری ههبون و لهزهوی و كێڵگه كهیدا ئیشیان كردوه ، كرێكهشیان قزناخێ برنج بووه ، كه كرێكارێكیان وهری ناگرێت و بهكهمی دهزانێت ، خاوهن ئیشهكه دهیفرۆشێت و بازرگانی پێوه دهكات تا دهیكاته ماڵ و پاشان مانگا و وشتر و مهڕی بۆ دهكڕێت و شوانی بۆ دهگرێت بۆ بهخێو كردنی مهڕو مالاَتهكهی . یهكێكی دیكهشیان ئاژهڵی ههبوه چوه بهخێوی كردوو ژیانی لهسهر ئهو پیشهیه بوه. ئهوی دیشیان وا دهردهكهوێت بازرگان بوه و سهرمایهدار . 16) ههبوونی پاره ، ئیتر ئهو سكهی ههرچۆن بوبێت و له ههرچی بوبێت ، بهڵگهیه لهسهر ئهوهی لهو سهردهمهدا سكه لێدراوه و مامهڵه به پاره و پول كراوه. 17) بهرهكهتاوی بونی كاركردن له بواری كشتوكاڵ و به خێو كردنی ئاژهڵدا ، نهشو نوماكردنی خێرای كرێی ئهو كرێكاره بهڵگهیهكی زیندوی ئهم مهسهلهیهیه . 18) سابت بونی كهرامهتی ئهولیا ، ئهولیاش ئهوانهن كه ئیمانیان بهخوا چهسپیوه لهدڵدا و ترسی خواشیان لهدهروندایه ، یا ئهولیا ئهوانهن كه ئهگهر وتهو كردهیان بهتهرازوی شهرع بكێشرێت لادانی تێدا نهبێت . 19) خوای گهوره چاكهی هیچ چاكهكارێك ون ناكات و پاداشتی به زیاتر دهداتهوه. 20 ) جائز بوونی خواردن دان له برێتی پاره و كرێی كرێكار، ئهوهتا كرێی ههر كرێكارێكی ئهو پیاوه قزناخێ برنج بووه. 21) شهرعی بهر لهئێمه شهرعی ئێمهشه ، بهو مهرجهی له قورئان یا سونهدا هاتبێت ، یا نههی لێ نهكرابێت و نهسخیش نهكرابێتهوه ، بۆیه جێی خۆیهتی سهرنجی وردی بدرێت و ئهم وانهو پهندانهی لێ وهربگیرێت و زیاتریش. 22) دهبێت خۆشهویستی خوای گهوره لوتكهی ژیانی بڕوادار بێت. 23) نزاو پاڕانهوه له خوا لهگهڵ بهتكا كردنی كردهی چاكه تاوێرهكان بهخۆڵ دهكات. 24) ههریهك لهو سێ كهسه شوێنی تایبهتی خۆیی ههبوو لهناو كۆمهڵگادا ، یهكهمیان نومایانگهری تاكه لهگهڵ مهحرهمهكانیدا ، دوههمیشیان نومیانگهری تاكه لهگهڵ نامهحرهمدا، سێههمیشیان پهیوهندی تاك لهگهڵ خاوهن كار و ئیشیدا،ئهمهش كۆی ههموو پهیوهندیه كۆمهڵایهتیهكانی نێو كۆمهڵگایه ،ههركام لهوانهش سێ ئاكاری باس كردووه كه پێویستی نێو كۆمهڵگان ههر كام له بواری خۆیدا، چاكه كاری ، داوێن پاكی ، ئهمانهت داری و دهست پاكی. . ههركات پهیوهدی خزمایهی به چاكهو خۆشهویستی دهوره درا، و تاكهكانی كۆمهڵیش دهست و داوێن پاك بوون ، بازرانگانیش ئهمانهتدارێكی چاك و سهر راست بوون ئهو دهمه كۆمهڵ كۆمهڵگایهكی ئاسودهو ژیان تێیدا پڕ دهبێت له بزهو خهندهو شادی.