فارسی_کوردی :

عەزابی گۆر جەستەیی و گیانی یە ، یان تەنیا گیانی یە ؟

الحمدلله،ئەوەی کەبەیانە عه زابی گۆر حەقە، وە رەتکردنی ئەو رەتکردنی بەشێکە لە شەریعەت.
بەلگە لەسەر عه زابی گۆر لە قورئان ئەم ئایەتەیە[وحاق بآل فرعون سوء العذاب٭٭ النار یعرضون علیها غدوا وعشیا ویوم تقوم الساعة ادخلوا آل فرعون اشد العذاب] غافر-٤٥-٤٦.
وە فیرعەونیان عه زابیەکی سەختیان گرت،ئێستا ئاگری دوزەخ بەیانی وئێوارەیان بۆیان ئامادە دەکرێت، وە کاتێک دەبێتە ڕۆژی قیامەت، خیتابی دێت کە فیرعەونییەکانیان بە سەخترین عه زابی جەهنەم سزا بدرێن.]
قرطبی دەلێت: کومەلی زانایان لەسەر ئەم رایەنەکە، ئەم حالی ئەوان لە بەرزەخ بەلگەیە لەسەر عەزابی قەبر.
ابن کثیر دەلێت:ئم ئایەتە بەلگەیەکی روونە بۆ ئەهلی سونەت وجەماعەت کە ئیستدلالی پێبکەن کە عه زابی گۆر لە بەرزەخ هەیە.
هەروەها بەلگە لەقورئان بۆ عه زابی گۆر ئەم ئایەتەیە:[سنعذبهم مرتین ثم یردون الی عذاب عظیم]. دوو جار ئەوانیان سزا دەدەین،پاشان ئەوانیان دەگەرێنینەوە بۆ سزایەکی گەورەتر.
موجاهد لە تەفسیری ئەم ئایەتە دەلێت: واتا لە دووجار سزا،سزایەک لە دونیا وسزایەک،لە گۆرە،پاشان بۆ سزایەکی گەورەتر دەگەرێندنەوە.
ئیمام بۆخاری بەم ئایەتە وئایەتی پێشو دەکرێتە بەلگە بۆ شروڤەکردنی ئەو حەدیسانەی باسی سزای گۆر دەکەن.[ٚصحیح البخاری باب ماجاء فی عذاب القبر،فتح الباری(۲۳۱/۳).
بەلکە لەسەر نیعمەت و سزای گۆر لە سونەت دا زۆری هاتوە، هەروەک ئەم ریوایەتە کە لە سەحیحێین دا هاتوە[هەرکاتێک یەکێک لە ئێوە وەفاتی کرد، بەیانی وئێوارەیان،جێگاکەی پێی نیشان دەدرێت،ئەگەر بهەشتی بێت جێگای بهەشتە وەئەگەر جەهنەمی بێت جێگای جەهنەمە. وە پێی دەگوترێت:ئەمە جێگای توە تاکو ڕۆژی قیامەت خوا توی حەشربکات.
وەلە سەحیحی موسلم لە ئەنەس ریوایەتە کەپێغەمبەریی خوا ﷺ فەرموویە:ئەگەر ترس لە شارندەوەی مردووەکانتان نەبوایە،لە خوا دەویستم کە گۆێ لە سزای گۆر ببایە.
بەلام رای جیاواز هەیە لەسەر ئەم سزایە کە گیانییە یان جەستەییە،هەندێکیان دەلێن هەردووکن واتە جەستەی و گیانی وەهەندێکیان دەلێن بەس گیانییە.
رویدانی نیعمەت و سزای گۆر لەسەرجەستە و گیان هەدوو:-
نیعمەت و سزای گۆر بۆ جەستە و گیانە، واتە کەتێک گیان نیعمەت یان سزای گۆر دەبینێت بەجەستەوەیە، واتە بۆ هەردووکیانە، کەواتە نیعمەت وسزای گۆر بۆ جەستەی بێ گیان نییە، وەبەڵگەش ئایەت وسونەت وکومەلی زانایانە،وئیتفاقی لەسەیان هەیە.دژی ئەوانەی کەدەلێن سزا ونیعمەت گۆر تەنیا بۆ گیانە.وەپەیوەندی بەجەستەوە نییە.
بەلگە بۆئەم باسە حەدیسی ئەنەس رضی الله عنه یە.کە پێغەمبەریی خواﷺ فەرموویە:[ کاتێک مردوویەک دەیانشێنەوە لەناو گۆر،وە هاورێیان دەگەرێنەوە وە دەچن، مردوو گۆێ لە دەنگی پێیان هەیە،لەم کاتە دوو فریشتە دێن بۆلای ئەم مردووە وەلێی دەپرسن :چی لەم کەسە دەیزانی،مەبەستیان پێغەمبەریی خۆا محمد ﷺـه. جەوابی دەدەت وەدلێت:شایەدی دەدەم کە بەندەی خۆا وپێغەمبەری خوایە. فریشتەکان پێی دەلێن سەیری چێگاکەت بکە لە دوزەخەوە، خوا ئەوەی بۆ،تو گۆرییەوە بۆ جێگایەک لە بهەشتەوە.
پێغەمبەرﷺ دەلێت:ٚ هەردوو شوێن دەبینێت جەهنەم وبه هەشت. بەڵام ئەگەر ئەو کەسە مونافق یان کافر بێت لە وەڵامی فریشتەکان دەلێت من هیچ نازانم.هەرشتێک خەلک باسی کردن منیش باسم دەکرد،پێی دە وترێت تو نەدەزانی ونە هەولیش دای کە بیزانی پاشان بە گۆڕزەیەک لە ئاگرەوە  لەسەری دەدەن، کە هاوارەک دەکەت کە جگە لە جن و ئنس هەمو مەخلوقاتەکی تر دەنگی دەبیسترێن.
ولەحەدیسەکی درێژ لە براء بن عازب کە ئیمام ئەحمەد،ابوداود،حاکم وە .... بە شێوەی مەرفوع ریوایەتیان کردووە کە پێغەمبەری خوا ﷺ فەموویە: دوای کە گیانی موسلمان دەدەچێت،لە جەستەوە وەدەچێت بۆ ئاسمانەوە، گیانی دەهێتە لە جەستەوە وە پێی دەوترێت خۆای تو کێیە؟
مسند الامام احمد(۴/۲۷)سنن ابی داود٥/۷٥.برقم٤۷٥۳.والمستدرک:۳۸-۳۷/ ۱.
ئەم دوو حەدیسە لەسەر رویدانی سزای گۆر ونیعمەتەکانییە،لە گیان وجەستە بەیەکەوە. لەم باسەوە پێغەمبەری خۆا ﷺ دەلێت:[کاتێک بەندە لە گۆر دادەنێت.] بەلگەیە لەسەرئەمە کە لەفزی بەندە بۆ گیان وجەستە بەکاردێت وە هەروەها گەرانەوەی گیان بۆ جەستەوە کاتی پرسیارکردن،وە لەو حەدیسانەی کە باسمان کرد، سزای گۆر ونیعمەتەکانی بۆ گیان وجەستەیە.
باسەکی تر کە هەندێک حەدیس هەن،کە سزای گۆر ونیعمەتەکانی تەنیا بۆ گیانە، کە لە حەدیسی عبدالله ابن عباس رضی الله‌عنه.کە پێغەمبەری خواﷺ فەرموویە:[کاتێک کە برادەرتان لە ڕۆژی ئوحد توشی بەلا و موسبەت بوون، خۆا گیانی ئەوان کردبوو لەناو هەندێک باڵندەی سەوز ڕەنگ کە لەسەر ڕویبارەکانی بهەشت دەچوون، ولە مێوەکانیان دەخواردن وەبە هەلستاوەیەک لە زێر لە ژێر سیبەری عەرشی خوا هاتنەخوارێوە.(اخرجه احمد فی المسند۱/۲٦٦.والحاکم فی المسند/۸۸،۲۹۷،/.۲ وصححه ووافقه الذهبی). ئەمە کورتکراوی باسەکە بوو،کە هەندێ جارگیان وجەستە بەیەکەوە سزا ونیمەتەکانی گۆر دەبینن وهەندێ جار گیان بەتەنیا.
هەندێک لە ئیمامانی لیکۆنەر لەم باسەوە دەلێن: بە ئیتفاقی ئەهلی سوننەت وجەماعەت.سزا و نیعمەتی گۆر بە گیان و جەستە رویدەدات. گیان جودا لە جەستەوە نیعمەت وسزا دەبینێت،وسزاکەی بە جەستەوە دەگەیێت، وجەستە هەست بەو سزا دەکەت،واتە سزا و خۆشی بە گیان و جەستە هەردووک  رویدەدات.
وەرگرتوە لە کتێبی اصول عقیدە اهل السنە، تالیفی کوکراوەی عالمەکی تایبەتی عەقیدەی سعودی.
والله اعلم
صلی الله وسلم علی محمد وعلی آله واتباعه الی یوم الدین.
________________________________

عذاب قبر جسمی و روحی است یا فقط روحی ؟ 

عذاب قبر جسمی و روحی است یا فقط روحی کلیمه نفس و روح معنی ان یکی است یا از هم جدا است؟
الحمدلله، 
آنچه که مسلّم است،عذاب قبر حق است و انکار آن ، انکار بخشی از شریعت است. 
" دلیل بر عذاب قبر از قرآن این سخن الله تعالی می باشد:{وَحَاقَ بِآلِ فِرْعَوْنَ سُوءُ الْعَذَابِ**النَّارُ یُعْرَضُونَ عَلَیْهَا غُدُوًّا وَعَشِیًّا وَیَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ أَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذَابِ}( غافر 45- 46) «و فرعونیان را عذاب سخت فرا گرفت. اینک آتش دوزخ را صبح و شام بر آنها عرضه میدارند، و چون روز قیامت شود خطاب آید که: فرعونیان را به سخترین عذاب جهنم وارد کنید». قرطبی می گوید: (الجمهور علی أن هذا العرض یکون فی البرزخ وهو حجة فی تثبیت عذاب القبر) «جمهور بر این رأی می باشند که این حال و وضع آنها در برزخ دلیل بر ثابت بودن عذاب قبر است» و ابن کثیر می گوید:(وهذه الآیة أصل کبیر فی استدلال أهل السنة علی عذاب البرزخ فی القبور) (تفسیر ابن کثیر ح7 / 136 ). «و این آیه اصل بزرگی است در استدلال کردن اهل سنت بر اینکه عذاب قبر در برزخ وجود دارد». همچنین دلیل بر عذاب قبر در قرآن این فرموده الله تعالی می باشد:{سَنُعَذِّبُهُمْ مَرَّتَیْنِ ثُمَّ یُرَدُّونَ إِلَی عَذَابٍ عَظِیمٍ}( توبه 101) «دو بار آنها را عذاب می دهیم سپس آنها به عذابی بزرگ بازگردانیده می‌شوند». بسیاری از اهل سلف از این آیه بر عذاب قبر استدلال نموده اند. مجاهد در تفسیر این آیه می گوید:(بالجوع وعذاب القبر، قال:"ثم یردون إلی عذاب عظیم" یوم القیامة) «منظور از دو بار عذاب دادن، گرسنگی و عذاب قبر است و منظور از اینکه سپس به عذابی بزرگ باز گردانیده می شوند، قیامت است». قتاده می گوید:(عذاب الدنیا وعذاب القبر ثم یردون إلی عذاب عظیم) «منظور از دو عذاب، عذاب دنیا و عذاب قبر است سپس به سوی عذابی بزرگ برگردانیده می شوند». امام بخاری به وسیله این آیه و آیه قبلی بر عذاب قبر در تفسیر آن برای احادیث در مورد عذاب قبر استدلال کرده است.( صحیح البخاری باب ما جاء فی عذاب القبر ، فتح الباری (3 / 231). 
اما دلیل بر نعمت و عذاب قبر در سنت بسیار است که از آن جمله در صحیحین از عبدالله بن عمر رضی الله عنهما روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرمایند:«إِنَّ أَحَدَکُمْ إِذَا مَاتَ عُرِضَ عَلَیْهِ مَقْعَدُهُ بِالْغَدَاةِ وَالْعَشِیِّ إِنْ کَانَ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ فَمِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ وَإِنْ کَانَ مِنْ أَهْلِ النَّارِ فَمِنْ أَهْلِ النَّارِ فَیُقَالُ هَذَا مَقْعَدُکَ حَتَّی یَبْعَثَکَ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ»( صحیح البخاری برقم (1379) ، وصحیح مسلم برقم (2866). «هر وقت، یکی از شما فوت کند، صبح و شام، جایگاهش به او عرضه می شود. اگر بهشتی باشد جایگاهش در بهشت و اگر دوزخی باشد، جایگاهش در دوزخ، به او نشان داده می شود. و به او گفته میشود: این، جای توست تا روز قیامت که خداوند تو را حشر می نماید». و در صحیح مسلم از انسس روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرمایند:«لَوْلَا أَنْ لَا تَدَافَنُوا لَدَعَوْتُ اللَّهَ أَنْ یُسْمِعَکُمْ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ»( صحیح مسلم برقم (2868).«اگر ترس از دفن نکردن مردهایتان نبود از خداوند می خواستم که عذاب قبر را بشنوید». و دلیل از کتاب و سنت بسیار است و آنچه ذکر شد به منظور استدلال کردن به آن در اثبات عذاب و نعمتهای قبر بود و الله اعلم. 
البته در این مورد اختلاف رای است و برخی می گویند فقط جسمی است و برخی فقط روحی می دانند وبرخی هر دو : 
روی دادن نعمت و عذاب قبر بر روح و جسم با هم: 
نعمتها و عذاب قبر برای جسم و روح با هم است. پس روح وقتی که متنعم یا معذب می شود به بدن متصل است پس نعمت و عذاب برای هر دوی آنهاست همانگونه که روح گاهگاهی که از بدن جدا می شود و متنعم یا معذب می گردد(شامل هر دو می‌گردد). پس نعمت و عذاب برای روح از بدن جدا نیست. و دلیل بر این گفته کتاب و سنت است و اهل سنت و جماعت بر آن اتفاق دارند بر خلاف کسانی که گمان می کنند نعمت و عذاب قبر در هر حال تنها برای روح است و به بدن تعلق ندارد. 
دلیل بر آن حدیث انس بن مالک رضی الله عنه است که در آن رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرمایند:«إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا وُضِعَ فِی قَبْرِهِ وَتَوَلَّی عَنْهُ أَصْحَابُهُ وَإِنَّهُ لَیَسْمَعُ قَرْعَ نِعَالِهِمْ أَتَاهُ مَلَکَانِ فَیُقْعِدَانِهِ فَیَقُولَانِ مَا کُنْتَ تَقُولُ فِی هَذَا الرَّجُلِ لِمُحَمَّدٍ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ فَأَمَّا الْمُؤْمِنُ فَیَقُولُ أَشْهَدُ أَنَّهُ عَبْدُ اللَّهِ وَرَسُولُهُ فَیُقَالُ لَهُ انْظُرْ إِلَی مَقْعَدِکَ مِنْ النَّارِ قَدْ أَبْدَلَکَ اللَّهُ بِهِ مَقْعَدًا مِنْ الْجَنَّةِ فَیَرَاهُمَا جَمِیعًا وَأَمَّا الْمُنَافِقُ وَالْکَافِرُ فَیُقَالُ لَهُ مَا کُنْتَ تَقُولُ فِی هَذَا الرَّجُلِ فَیَقُولُ لَا أَدْرِی کُنْتُ أَقُولُ مَا یَقُولُ النَّاسُ فَیُقَالُ لَا دَرَیْتَ وَلَا تَلَیْتَ وَیُضْرَبُ بِمَطَارِقَ مِنْ حَدِیدٍ ضَرْبَةً فَیَصِیحُ صَیْحَةً یَسْمَعُهَا مَنْ یَلِیهِ غَیْرَ الثَّقَلَیْنِ»( صحیح البخاری برقم (1338).«هنگامی که بنده ای را در قبرش میگذارند و دوستانش بر میگردند و می روند، میت صدای پاهایشان را می شنود. در این هنگام، دو ملائکه نزد او می آیند، او را می نشانند و از وی می‌پرسند: درباره این شخص، یعنی محمدص چه می گفتی؟ جواب می دهد: من گواهی می دهم که محمد صلی الله علیه وسلم بنده خدا و رسول اوست. ملائکه ها می گویند: به جایگاه خود در روزخ نگاه کن. خداوند آنرا برای تو با جایی در بهشت، عوض کرده است». پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: پس هر دو جا (بهشت و دوزخ) را می بیند. اما اگر آن شخص، کافر یا منافق باشد، در جواب ملائکه ها، میگوید: من چیزی نمیدانم. هر چه مردم می گفتند، من نیز می گفتم. به او می گویند: تو ندانستی و نه سعی کردی که بدانی. سپس، با پتکی آهنی، ضربة محکمی بر فرق سرش، می کوبند. آنگاه، چنان فریادی سر می دهد که بجز انسانها و جن ها، همة مخلوقات اطراف او، فریادش را می شنوند». 
و در حدیث طولانی براء بن عازب که احمد، ابوداود، حاکم و دیگران بصورت مرفوع از پیامبر صلی الله علیه وسلم روایت کرده اند بعد از ذکر خروج روح و بالا رفتن روح مؤمن به آسمان می فرماید: «فَتُعَادُ رُوحُهُ فِی جَسَدِهِ فَیَأْتِیهِ مَلَکَانِ فَیُجْلِسَانِهِ فَیَقُولَانِ لَهُ مَنْ رَبُّکَ»«روحش در جسمش برگردانیده می شود پس دو ملائکه می آیند و او را می نشانند. به او می گویند: پرورگارت کیست؟» مسند الإمام أحمد4/287،وسنن أبی داود5/75برقم(4753) ، والمستدرک : 1 / 37- 38 . 
این دو حدیث بر واقع شدن عذاب و نعمت های قبر بر روح و جسم با هم دلالت دارند. در این سخن پیامبر صلی الله علیه وسلم«إن العبد إذا وضع فی القبر» «بنده هنگامی که در قبر قرار گرفت» دلالت بر این دارد که لفظ عبد برای جسم و روح با هم بکار می رود و همچنین برگشت روح به جسم هنگام سؤال کردن همانگونه که در حدیث براء بن عازب آمده همراه با آنچه در دو حدیث که گذشت این از صفات جسم است مانند این سخن:«یسمع قرع نعالهم»(فیقعدانه) «صدای پاهایشان را می شوند که می روند»«پس او را می نشانند» و«ویضرب بمطارق من حدید»«فیصیح صیحة» «و با پتکی از آهن او را می زنند»«پس صیحه ای بسیار بلند سر می دهد». از همه اینها این نتیجه حاصل می شود که نعمتها و عذاب قبر شامل جسم و روح با هم می گردد. 
با این وصف در بعضی از نصوص آمده که نعمتها و عذاب بر روح در بعضی حالات به تنهایی واقع می شوند که از آن جمله حدیث عبدالله بن عباس رضی الله عنهما است که رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید: «لَمَّا أُصِیبَ إِخْوَانُکُمْ بِأُحُدٍ جَعَلَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ أَرْوَاحَهُمْ فِی أَجْوَافِ طَیْرٍ خُضْرٍ تَرِدُ أَنْهَارَ الْجَنَّةِ تَأْکُلُ مِنْ ثِمَارِهَا وَتَأْوِی إِلَی قَنَادِیلَ مِنْ ذَهَبٍ فِی ظِلِّ الْعَرْشِ» «هنگامی که برادران شما در روز احد دچار مصیبت شدند خداوند ارواحشان را در داخل پرندگان سبز رنگ قرار داد که آنها بر رودهای بهشت می گذرند و از میوه های آن می خورند و به آویزهایی از طلا در سایه عرش نزول می یابند». ( أخرجه أحمد فی المسند 1 / 266 ، والحاکم فی المستدرک 2 / 88 ، 297 ، وصححه ووافقه الذهبی) . 
این خلاصه ای از نعمتها و عذاب بود که بر جسم و روح در قبر واقع می شوند و روح گاهی به تنهایی در آن واقع می شود. بعضی از امامان محقق در سنت در بیان این مسئله می گویند: (والعذاب والنعیم علی النفس والبدن جمیعا باتفاق أهل السنة والجماعة، تنعم النفس وتعذب منفردة عن البدن، وتعذب متصلة بالبدن والبدن متصل بها، فیکون النعیم والعذاب علیهما فی هذه الحال مجتمعتین کما یکون للروح منفردة عن البدن) «به اتفاق اهل سنت و جماعت، نعمت و عذاب بر روح و جان توأم صورت می گیرد. روح جدا از بدن به تنهایی متنعم و معذب می‌شود و عذاب آن به بدن وصل و بدن به آن (نعمت یا عذاب) متصل می شود. پس نعمت و عذاب بر آن دو در این حال جمع می گردد همانگونه که برای روح جدا از بدن واقع می شود.»" ( بر گرفته از کتاب: اصول عقیده اهل سنت در پرتو کتاب و سنت تالیف جمعی از علمای متخصص عقیده سعودی). 
والله اعلم 
وصلی الله وسلم علی محمد و علی آله و اتباعه الی یوم الدین