زاراوه‌کانی (الخصاصة، العيْلة، الفقر، الإملاق) له قورئاندا ده‌نگی ئیسلام یه‌كه‌م: زاراوه‌ی (الخصاصة): وشه‌ی (الخصاصة) له قورئاندا ته‌نها یه‌كجاران هاتووه كه ئه‌ویش به‌خاتری پشتیوانان و كۆچه‌رانی مه‌دینه بوو، وه‌ك خوای گه‌وره ده‌فه‌رموێ: ويؤثرون على أنفسهم ولو كان بهم خصاصة [الحشر: ٩]. واته: وه‌سه‌ر خۆیان هه‌ڵده‌بژێرن ئه‌گه‌رچی خۆیان نه‌دار و هه‌ژار و شیاوتریشن. هه‌روه‌ها به كه‌ڵێنه‌كانی په‌نجه‌ی ده‌ستیش ده‌گوترێ (خصاصة) ، یان كه ئه‌ڵێن: (خَصَاص البيت) واته: گۆشه‌ی ماڵ، یان به مانای كون و كه‌ڵێن و كه‌ڵه‌به‌ر هاتووه. پاشان وشه‌ی (الخصاصة) ئه‌بینین كه هێندێ جاران بۆ هه‌ژاری و ده‌ستكورتی به كار براوه یان بۆ كه‌سێك كه ئاتاجی به شتێك بووبێت یان حاڵی باش نه‌بووبێت. وه كه ئه‌ڵێن (ذوو الخصاصه) واته: كه‌سێك كه هه‌ژارو نه‌داره، وه له فه‌رمووده‌ی (فضالة) ش خوای لێ ڕازی بێت، هاتووه كه‌وا پێغه‌مبه‌ر (صلى الله عليه وسلم) (كَانَ إِذَا صَلَّى بِالنَّاسِ يَخِرُّ رِجَالٌ مِنْ قَامَتِهِمْ في الصَّلاةِ مِنَ الخَصَاصةِ) (رواه الترمذي) واته: كاتێ كه پێغه‌مبه‌ر(صلى الله عليه وسلم) نوێژی بۆ كۆمه‌ڵێ له هه‌ژارانی (أهل الصفة) ده‌كرد كه له برسان خۆیان پێ نه‌ئه‌گیراو به‌ر ئه‌بوونه‌وه. یانی له برسان و حاڵی شڕیان ئه‌كه‌وتنه سه‌ر زه‌وی. هه‌روه‌ك ئه‌یانگوت: (رجعت الإبل وبها خصاصة) ئه‌وه ئه‌گه‌ر ئاویان به‌دی نه‌كردایه، یان به‌كه‌سێكیان ئه‌گوت ئه‌گه‌ر تێر خواردنی نه‌خواردایه. دووه‌م: زاروه‌ی (العَيْلَة) : ئه‌و زاراوه‌ش له قوڕئاندا له سێ شوێناندا هاتووه: یه‌كه‌م: سه‌باره‌ت فره‌ژنی و جێگر بوون له‌سه‌ر یه‌ك ژنه ئه‌گه‌ر زانرا كه ناكرێت دادگه‌ریان له نێواندا ئه‌نجامبدرێت, وه‌ك خوا گه‌وره ده‌فه‌رموێ: فإن خفتم ألا تعدلوا فواحدة أو ما ملكت أيمانكم ذلك أدنى ألا تعولوا ( النساء:3) واته: خۆ ئه‌گه‌ر ترسان له‌وه‌ی نه‌توانن دادپه‌روه‌ر بن (له نێوان هاوسه‌ره‌كانتاندا) با هه‌ر یه‌ك هاوسه‌رتان هه‌بێت، یان ته‌نها كه‌نیزه‌ك، بهم شێوه ده‌توانن كه‌مترین كه‌چڕه‌وی ئه‌نجام بده‌ن و خۆتان تووشی سه‌غڵه‌تی ئه‌كه‌ن. دووه‌م: كاتێ ده‌گه‌ڵ بڕوادارندا ئه‌دوێ، وه‌ك ده‌فه‌رموێ: وإن خفتم عيلة فسوف يغنيكم الله من فضله إن شاء ( التوبة:28 ) واته: خۆ ئه‌گه‌ر ده‌ترسن له هه‌ژاریی و نه‌داری و بێ بازاڕی ئه‌وه بزانن كه له ئاینده‌دا خوای گه‌وره له فه‌زڵ و به‌خشنده‌یی خۆی نا ئومێدتان ناكات، هه‌ر كاتێك بیه‌وێت. سێیهم: كاتێ كه ده‌گه‌ڵ پێغه‌مبه‌ری خوا (صلى الله عليه وسلم) ئه‌دوێ‌و ده‌فه‌رموێت: ووجدك عائلاً فأغنى (الضحى:8) واته: خوا تۆی به‌هه‌ژار ئه‌بینی و ده‌وڵه‌مه‌ندی كردیت. (العَيْلَة) : واته: هه‌ژارو نه‌دار، ئه‌ڵێن: (عال الرجل يعيل) ئه‌گه‌ر كه‌سێك هه‌ژار كه‌وێت، بۆیه ئه‌بینین كه (علقمة) و هێندێ له‌وانه‌ی كه له‌سه‌ر ڕچه‌ی ئه‌و بوون به(عائلة) ئه‌یانخوێنده‌وه . ئیمامی (الطبري)یش ئه‌ڵێت: (عال يعول) واته: ئه‌و كه‌سه‌ی كه هه‌ژار ئه‌كه‌وێت. وه (وعيال الرجل) واته: ئه‌و پیاوه‌ی كه منداڵه‌كانی چاویان له ده‌ستیه‌تی، وه كۆی (عَيْل) بریتیه له (عيائل) ، وه كه ئه‌ڵێت: (أعال الرجل)، ئه‌وه ئه‌گه‌ر پیاوێك منداڵی زۆر بن، وه كه ئه‌ڵێن (المرأه معیله)، ئه‌و ئافره‌ته‌ی مه‌به‌سته كه منداڵی زۆری هه‌بن. وه له‌و فه‌رمووده‌یه‌شدا هاتووه كه ده‌فه‌رموێ: (إنك أن تدع ورثتك أغنياء خير من أن تدعهم عالة يتكففون الناس) (متفق عليه) ، واته: ئه‌گه‌ر لێ بگه‌ڕێیت ئه‌وه‌ی كه میراتگری تۆیه ده‌وڵه‌مه‌ند بێت باشتره له‌وه‌ی كه هه‌ژار نه‌بووبێت و خه‌ڵكی له هه‌ژاریان بۆی بگریه‌ن. كه مه‌به‌ستی له‌و جۆره هه‌ژارانه‌یه كه نه‌دارن و ده‌ست له‌خه‌ڵكی پان ئه‌كه‌نه‌وه. سێیهم: زاراوه‌ی (الفقر): زمانزانان ده‌رباره‌ی ووشه‌ی (الفقر) ده‌ڵێن: پیتی (ف)و (ق)و (ر) بنه‌ڕه‌تی درووستن و ئاوه‌ڵاكردن (الإنفراج) نیشان ئه‌ده‌ن. بۆ نموونه: كه ده‌ڵێن: (الفَقَار للظهر) ، واته: ئێسكه‌كانی پشت، یان كه ده‌ڵێن: (الواحدة فَقَارة) ئه‌وه ئه‌گه‌ر كه‌ڵێنی ددانه‌كانی گه‌وره بن. كه ئه‌یشڵێت: (اشتق الفقير) واته: كه‌سێك كه ڕه‌نج به‌خه‌سارو تیا چوو بێت. وه‌ك خوای گه‌وره ده‌فه‌رموێ: تظن أن يفعل بها فاقرة (القيامة) واته: دڵنایه‌یه كه وای پێكردووه ڕه‌نجبه‌خه‌سارو تیا بچێت. وه ئه‌ڵێن: (وسد الله مَفَاقِره) واته: ئه‌و كه‌سه‌ی كه خوا ده‌وڵه‌مه‌ند و بێ نیازی ئه‌كات. چواره‌م: زاراوه‌ی ( الإملاق) : ئیملاق له ڕووی زمانه‌وانیه‌وه واته: كه‌سێك كه هه‌ژار كه‌وێت، ئه‌ڵێن: (أملق الرجل فهو مُمْلِق) واته: فوڵان كه‌س هه‌ژار و نه‌دار كه‌وت، وه بنه‌وانی ئیملاقیش بریتیه له به‌خشین، ئه‌ڵێن: (أملق ما معه إملاقًا، ومَلَقَه ملقًا) ئه‌وه ئه‌گه‌ر كه‌سێك هیچ شتی له به‌رده‌ستدا نه‌مێنێ و پاشان هه‌ژار كه‌وێت، كاتێك شتێك به‌كار ئه‌بردرێ ئه‌وا ئه‌و شته ملی خاوه‌نه‌كه‌ی ئه‌گرێ و هه‌ر خۆی هۆكاره بۆ ئه‌و شته، (واته: كه‌سێك كه هه‌ژار ئه‌بێت، به‌رهه‌می كڵۆڵی خۆیه‌تی كه وای به‌سه‌ر هێناوه)، هه‌روه‌ك له فه‌رمووده‌ی (عائشه) خوای لێ ڕازی بێت هاتووه كه ( ويريش مملقها) (رواه الطبراني) واته: فه‌قیران ده‌وڵه‌مه‌ندو تێر ئه‌كات. وه (الإملاق) واته: كه‌سێك كه زۆر ماڵی خۆی خه‌رجكاو به هه‌ده‌ری بدات تاكو سه‌ره‌نجام ئاتاجدار ئه‌بێت. وه‌ك ئه‌و فه‌رمووده‌ی كه ئه‌ڵێن: ئافره‌تێك دێت پرسیار له (ابن عباس) ئه‌كات: (أأنفق من مالي ما شئتُ؟ فقال: نعم، أملقي من مالك ما شئتِ) واته: هه‌رچه‌ندی بمه‌وێ له ماڵی خۆمدا به‌ختی بكه‌م؟ ئه‌ویش فه‌رمووی: ئه‌وه‌نده‌ی ئه‌توانیت له‌ماڵی خۆتدا به‌ختی بكه. یان خوای گه‌وره ده‌فه‌رموێ: خشية إملاق (الإسراء:31) واته: له‌وه ئه‌ترسێت كه هه‌ژار كه‌وێت. هه‌روه‌ها هه‌ر له ماناكانی (الإملاق) هاتووه كه به مانای ده‌ستبڵاوی دێت، بۆ نموونه: ئه‌ڵێن: (أملق الرجل) واته: له‌خۆی ده‌رچوو، وه به مانای تێكدان (الإفساد) یش هاتووه، ئه‌ڵێن: (أملق ما عنده الدهر) واته: به هۆی ئه‌وه‌ی كه له لای بوو ڕۆژگار تێكیدا، قه‌تتاده ئه‌ڵێت: (الأملاق: الفاقة) واته: ئیملاق بریتیه له هه‌ژاری، كه هه‌ر ئه‌و مانا دواییشه كه زمانزانان و ڕاڤه‌كارانی قوڕئان له‌سه‌ر مانای (من إملاق) و (خشية إملاق) ڕێككه‌وتوون. هه‌ڵبه‌ت له‌گه‌ڵ هه‌موو ئه‌و زاراوانه‌ی كه له‌و باسه‌دا به هاوشانی یه‌كترمان ناسیوه، چه‌ند وشه‌گه‌لی تریش هه‌ن كه له هێندێ شوێن ئه‌و مانایه‌نه ئه‌به‌خشنه‌وه، وه‌ك: (المسغبة، المخمصة، المسكنة) له كۆتایی قساندا: سه‌باره‌ت به‌و چوار زاراوه قوڕئانیه‌ی كه هێنامانه‌وه به شێوه‌یه‌كی بنه‌ڕه‌تی ئه‌وه‌مان نیشان ئه‌ده‌ن كه تێكڕا مانای [ هه‌ژاری و نه‌داری] ئه‌ده‌نه ده‌ست. " والله ولي التوفيق والتسديد، وهو حسبنا ونعم الوكيل"