دانراوه له‌لایه‌ن: باوکی موحه‌ممه‌د - په‌رستنی جنۆكه و په‌رییه‌كان. شرح العقيدة الطحاوية التوحيد (الحلقة الثالثة) من أسباب الشرك عبادة الجن الشيخ الدكتور سفر بن عبدالرحمن الحوالي من درس: من أسباب الشرك ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ سه‌باره‌ت به په‌رستنی جنۆكه، ئه‌و ڕۆژه‌ی خوا -سبحانه‌وتعالی- هه‌موویان (ئاده‌میزاو په‌رییه‌كان) كۆ ده‌كاته‌وه -ڕۆژی هه‌ڵسانه‌وه- فه‌رمان به هه‌موو ئه‌وانه ده‌دات كه له دنیادا تاغوت و یاخیبووه‌كانیان په‌رستووه كه شوێن په‌رستراوه‌كانیان بكه‌ون، ئیتر هه‌ر یه‌ك شوێن ئه‌و تاغوت و ملهوڕه ده‌كه‌وێت كه له دنیادا له جیاتی خوا په‌رستویه‌تی و گوێڕایه‌ڵی كردووه، ئه‌وانه‌ش له دنیادا به‌ندایه‌تییان بۆ جنۆكه‌كان كردووه له‌وێ شوێنیان ده‌كه‌ون، ئیتر خوای گه‌وره‌ش هه‌ر یه‌ك له تاغوت و یاخی بووان و به‌نده‌و كۆیله‌كانیان دادگایی ده‌كات، ئه‌وجا خوای گه‌وره ده‌فه‌رموێت: يَا مَعْشَرَ الْجِنِّ قَدِ اسْتَكْثَرْتُمْ مِنَ الْأِنْسِ [ ئه‌ی گرۆهی جنۆكه به‌ڕاستی زۆرتان له ئاده‌مییه‌كان گومڕاو سه‌رلێشێواو كرد][الأنعام:128] واته: ئه‌وانه‌ی جنۆكه‌كان ده‌په‌رستن زۆرترینی كۆمه‌ڵه‌كانی نه‌وه‌ی ئاده‌من، وَقَالَ أَوْلِيَاؤُهُمْ مِنَ الْأِنْسِ رَبَّنَا اسْتَمْتَعَ بَعْضُنَا بِبَعْضٍ وَبَلَغْنَا أَجَلَنَا [الأنعام:128]. (1) [گوێ له مشته‌كانیان، (له خه‌ڵكی نه‌گبه‌ت و ڕه‌نجه‌ڕۆ) ده‌ڵێن: په‌روه‌ردگارا؛ هه‌ندێكمان سوودمان له هه‌ندێكمان وه‌رگرت (سوودی ئینسانه‌كان ڕابواردن و سامان كۆكردنه‌وه بوو، سوودی په‌ریه‌كانیش پێڕی خۆیانیان زۆر كرد به گومڕاكردنی خه‌ڵێكی زۆر)، ئێسته‌ش ئه‌وه‌ته گه‌یشتوینه‌ته ئه‌و كات و ساته‌ی تۆ بۆت دیاری كردوین] جا هۆی كه‌وتنه ناو به‌ندایه‌تیكردنی جنۆكه‌كان بریتییه له: چێژو خۆشی وه‌رگرتنی هه‌ر یه‌ك له جنۆكه‌و مرۆڤ له‌یه‌كتر، كه ئه‌مه وه‌ڵامی ئاده‌مییه‌كانه له قیامه‌تدا، خوای گه‌وره له سووره‌تی (الجن)دا ده‌فه‌رموێت: وَأَنَّهُ كَانَ رِجَالٌ مِنَ الْأِنْسِ يَعُوذُونَ بِرِجَالٍ مِنَ الْجِنِّ فَزَادُوهُمْ رَهَقاً [الجن:6] [به‌ڕاستی پیاوانێك له ده‌سته‌ی ئاده‌میزاده په‌نایان ده‌برده به‌ر پیاوانێك له په‌ریه‌كان (په‌ریه‌كانیش ئه‌مه‌یان به هه‌ل ده‌زانی) كه‌چی ئه‌وه‌نده‌ی تر ماندوویان كردن (به خورافات و شتی بێ سه‌رو به‌ر)] بابای ئاده‌می وا گومان ده‌بات كه سوود و قازانج له په‌ریه‌كه وه‌ر ده‌گرێت، ئه‌گه‌ر به ناو دۆڵێكی ترسناكدا بڕۆشتایه ده‌یوت: په‌نا ئه‌گرم به گه‌وره‌ی ئه‌م دۆڵه له گه‌وج و نه‌فامه‌كانی گه‌له‌كه‌ی، واته: خۆشی و چێژی به‌وه ده‌ست ئه‌كه‌وت كه سه‌لامه‌ت بێت له جنۆكه نه‌فام و هه‌رزه‌كانی ئه‌و شیوه‌ی پێیدا تێپه‌ڕیوه، له به‌رامبه‌ر پاڕانه‌وه و داواكردن له گه‌وره‌كه‌یان، هه‌روه‌ها په‌ریه‌كانش به به‌ندایه‌تیكردن و داواكردنی ئاده‌مییه‌كان لێیان چێژو له‌زه‌تیان وه‌رده‌گرت، به‌م جۆره هه‌ریه‌كه‌یان خۆشی و له‌زه‌تیان له‌وی تر ده‌كرد، به‌ڵام ته‌نها ترس و ماندوو بوون و كه‌نه‌فتبوونیان زیاتر ده‌بوو، به شێوه‌یه‌ك كاتێك ئاده‌مییه‌ك به شیو و دۆڵێكدا ده‌ڕۆیشت، گه‌وره‌ی په‌ریه‌كانی ئه‌و شوێنه یه‌كێكی لێ ڕاده‌سپارد كه بیترسێنن، كاتێكیش بیم دایده‌گرت و ده‌ترسا ده‌یوت: په‌نا ئه‌گرم به گه‌وره‌ی ئه‌م شیوه له نه‌فام و گه‌وجه‌كانی، به‌م شێوه‌یه ماندوو بوون و ترس و بیمی كابرا زیاتر ده‌بوو تاكو زیاتر هاوار له په‌ریه‌كان بكات و بیانپه‌رستێت، ئه‌مه‌ش به‌رده‌وام له‌گه‌ڵ ئه‌وانه‌دا ڕووی داوه كه مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ جنۆكه‌دا ده‌كه‌ن، جۆرێك له خۆشی و له‌زه‌تیان بۆ دێته جێ كه به هۆی په‌یوه‌ندیكردن به‌م جنۆكانه‌وه خه‌ڵكی به گه‌وره‌یان ده‌گرێت و وا ده‌زانێت غه‌یب و په‌نهان ده‌زانن، ماڵ و سامانیان ده‌ده‌نێ و چییان بوێت بۆیان به‌جێ دێنن به‌رامبه‌ر به‌وه‌ی نه‌خۆشه‌كانیان چاك بكه‌نه‌وه، یان ئه‌و سیحرو جادووه‌ی لێیان كراوه بیكه‌نه‌وه‌و هه‌ڵیوه‌شێنن، یان شتێكی ون بوویان بۆ بدۆزنه‌وه، یان پێویستییه‌ك كه به دوایدا وێڵن، یان هه‌ر كارێكی دیكه بێت، ئینجا خۆشی و له‌زه‌تی ئاده‌مییه‌كه له‌وه‌دایه كه خه‌ڵكی به‌گه‌وره‌ی ده‌گرن و ماڵ و پاره‌ی بۆ دێنن و پله‌و پایه‌ی به‌رز ده‌بێته‌وه‌و پێی ده‌ڵێن: ئه‌مه دۆستی خوایه، خۆشی و له‌زه‌تی جنۆكه‌كه‌ش ئه‌وه‌یه كه ئه‌م ئاده‌مییه‌ی خه‌ڵكی به گه‌وره‌ی ده‌زانن و دێن بۆ لای و داوای كردنه‌وه‌ی سیحری لێ ده‌كه‌ن، جنۆكه‌كه ده‌په‌رستێت و یارمه‌تی و كۆمه‌ك له‌و وه‌رده‌گرێت، با ئه‌م كابرا جادووگه‌ره له‌به‌ر چاوی خه‌ڵكدا نوێژیش بكات و لافی موسڵمانێتیش لێ بدات، خه‌ڵكیش ئه‌زانن ئه‌مه مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ جنۆكه ده‌كات و كۆمه‌ك له‌وان وه‌رده‌گرێت، كڕنووشی بۆ ده‌بات، قورئان له شوێنی پیس داده‌نێت تاكو لێیان نزیك بێته‌وه، -په‌نا به خوا- به خوێنی پیس و بۆگه‌ن قورئان ده‌نووسێته‌وه، ده‌یكاته چه‌ند په‌ڕه‌و هه‌ڵیده‌واسێت كه ناوی ده‌به‌ن به په‌رده یان حیرزو پارێزه‌ر، به نموونه: خه‌ڵكانێك باوه‌ڕیان وایه كه فڵانه وه‌لی ده‌توانێت جنۆكه له له‌شی مرۆڤ ده‌ركات و لایبه‌رێت؛ چونكه جنۆكه‌كان به‌كار دێنێت، وه ده‌زانێت چۆن بیانكاته‌وه، ئیتر به‌م شێوه‌یه ئه‌م كابرا جادووگه‌ره یه‌كێك له شوێنكه‌وتووان –دۆسته‌كانی خۆی- زاڵ ده‌كات به‌سه‌ر یه‌كێك له ئاده‌مییه‌كانداو ده‌چێته ناوی، ئاده‌مییه‌كه‌ش دێته لای و ده‌ڵێت: جنۆكه چۆته ناو منداڵه‌كه‌مه‌وه، وه‌لیه‌كه‌ش ده‌ڵێت: ده‌رمانه‌كه‌ی لای منه، ئنجا وه‌لییه ئاده‌مییه‌كه هه‌ڵده‌ستێت و ده‌ست ده‌كات به پاڕانه‌وه‌و به‌ندایه‌تیكردنی جنۆكه‌كان، ئیتر ئه‌و كاته گه‌وره‌ی جنۆكه‌كان فه‌رمان ده‌دات به چونه ده‌ره‌وه‌ی ئه‌و جنۆكه‌یه له لاشه‌ی ئه‌و منداڵه، ده‌ره‌نجامه‌كه‌ش به‌و شێوه‌ی لێ دێت كه ئه‌م پیاوچاكه ئاده‌مییه هه‌ڵساوه به كردنه ده‌ره‌وه‌ی ئه‌و جنۆكه‌یه له له‌شی ئه‌و منداڵه‌داو به‌م شێوه‌یه ده‌بێته پیاوچاك و گه‌وره‌و ئاوه‌ها جنۆكه‌كان شیرك و ئیرهاقیان زیاتر ده‌كات! - شیرك و هاوه‌ڵگیریی له‌زه‌ویدا به هۆی ئه‌مانه‌وه زۆر ده‌بێت و په‌ره ده‌سێنێت، له‌به‌ر ئه‌وه خوای گه‌وره ده‌فه‌رموێت: إِنَّمَا سُلْطَانُهُ عَلَى الَّذِينَ يَتَوَلَّوْنَه [النحل:100] [ بێگومان(شه‌یتان) ته‌نها ده‌سه‌ڵاتی به‌سه‌ر ئه‌وانه‌دا هه‌یه كه پشتیان پێ به‌ستووه] جا ئه‌وانه‌ی باوه‌ڕیان به‌وه نییه ئه‌م كابرایه پیاو چاك بێت و دۆستی خوا بێت، به‌ڵكووو باوه‌ڕیان وایه كه موشریكه‌و هاوكاری جنۆكه‌كان ده‌كات، ئه‌وانه به یارمه‌تی خوا پارێزراوترن له زه‌ره‌رو زیانی جنۆكه‌كان له‌وانه كه باوه‌ڕیان وایه ئه‌مه پیاوچاكه‌و خواناسه، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا گومان له‌وه‌دا نییه كه ئه‌م كاره تاقیكردنه‌وه‌ی خوایه بۆ هه‌ندێك له به‌نده‌كانی، جاری وایه مرۆڤ یه‌كێكیش نییه له دۆستانی جنۆكه، نایانپه‌رستێت، باوه‌ڕی نییه شتێكیان به‌ده‌ست بێت، به‌ڵام جنۆكه ده‌چێته لاشه‌یه‌وه و ئازاری ده‌دات، به‌ڵام ڕێژه‌ی چونه ناوی جنۆكه بۆ ئه‌م پیاو چاكانه‌و ئازاردپێگه‌یاندنیان زۆر كه‌متره له ڕێژه‌ی ئه‌و تیره‌و هۆزو كۆمه‌ڵ و شارانه‌ی كه باوه‌ڕیان به‌م جۆره به ناو ئه‌ولیاو پیاوچاكانه هه‌یه؛ چونكه ده‌سه‌ڵاتی شه‌یتان به‌سه‌ر دۆست و لایه‌نگرانییه‌وه زیاتره وه‌ك دوژمن و نه‌یارانی، وه پاراستنی خواش بۆ ئه‌و كه‌سانه به‌رده‌وامه‌و ده‌یانپارێزێت، وه زیاتر له فرت و فێڵی شه‌یتان و دۆستانی شه‌یتان دووریان ده‌خاته‌وه؛ چونكه ئه‌وه‌ی باوه‌ڕی پێیانه خۆی داوه به ده‌سته‌وه‌و ته‌سلیم بووه، ته‌واو دڵی كرد‌ۆته‌وه‌و هیچ به‌رگرییه‌كی نه‌ماوه؛ شه‌یتان سه‌ره‌تا به كۆمه‌ڵێك گومان و دوودڵییه‌وه بۆی دێت، پاشان دڵی نه‌خۆش ده‌خات، پاشان چاره‌سه‌ریشی بۆ دێنێ. ده‌ڵێن: ئه‌ی پاشای زه‌وی حه‌وته‌م له جنۆكه‌كان، یه‌كێك له فڵانكه‌سی شوێنكه‌وتوانت، چۆته ناو فڵان كه‌سه‌وه‌و ئه‌ویش به ئه‌وه‌و به ئه‌وه ده‌ری هێناوه، پاشان چه‌ند ناوو ژماره‌و مه‌ته‌ڵێك به سریانی ده‌نووسن-وه‌ك ده‌ڵێن- یان به زمانێكی نه‌ناسراو، چونكه شه‌یتانه‌كان كۆمه‌ڵه هێمایه‌كی دیاریكراویان فێر ده‌كه‌ن كه هێمای به‌ندایه‌تییه‌كانیانه- جا ئه‌وانه ئه‌م ڕ‌ه‌مزو هێمایانه ده‌نووسن، پاشان بانگیان ده‌كه‌ن، جا هه‌ر كات بانگیان كردن، پاشای ئه‌و جنۆكانه دێت، فه‌رمان به‌و دۆسته جنۆكه‌یه‌ی ده‌دات كه له ژێر ده‌ستیه‌تی- ئه‌و مرۆڤه‌ی ئازار داوه‌و چۆته لاشه‌یه‌وه- كه لێی بچێته ده‌ره‌وه، وه هه‌روه‌ها. - سه‌باره‌ت به هه‌ریه‌كه له فریشته‌و پێغه‌مبه‌ره‌كانیش –ڕه‌زای خوایان لێ بێت- ئه‌وه به هیچ شێوه‌یه‌ك ڕازی نین هاواریان لێ بكرێت جگه له خوا، وه هه‌ركه‌سێك بێجگه له خوا په‌رسترا –كه پێی ڕازی نییه- ئه‌وه له ڕۆژی قیامه‌تدا خۆی به‌ری ئه‌كات له‌وانه‌و ده‌بێته دوژمن و نه‌یاریان هه‌روه‌ك مه‌سیح سه‌لامی خوای لێ بێت خۆی به‌ری كرد لێیان، خوای گه‌وره ده‌فه‌رموێت: وَإِذْ قَالَ اللَّهُ يَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ أَأَنْتَ قُلْتَ لِلنَّاسِ اتَّخِذُونِي وَأُمِّيَ إِلَهَيْنِ مِنْ دُونِ اللَّهِ قَالَ سُبْحَانَكَ مَا يَكُونُ لِي أَنْ أَقُولَ مَا لَيْسَ لِي بِحَقٍّ إِنْ كُنْتُ قُلْتُهُ فَقَدْ عَلِمْتَهُ تَعْلَمُ مَا فِي نَفْسِي وَلا أَعْلَمُ مَا فِي نَفْسِكَ إِنَّكَ أَنْتَ عَلَّامُ الْغُيُوبِ * مَا قُلْتُ لَهُمْ إِلَّا مَا أَمَرْتَنِي بِهِ أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ [المائدة:116-117] (2) وه ئه‌م قسه‌یه یه‌كه‌م وته‌ی مه‌سیحه پاش ئه‌وه‌ی خوا دروستی كردو وتی: من به‌نده‌ی خوام، وه له ڕۆژی دواییشدا ده‌ڵێت: هیچم پێ نه‌گوتوم ته‌نها ئه‌وه نه‌بێت كه فه‌رمانت پێ داوم: كه خوا بپه‌رستن، -واته من به‌ریم له خۆیان و له شیرك و هاوبه‌ش بڕیاردانیان- ئیتر ئه‌و كاته شیركه‌كه به‌سه‌ر خۆیاندا ده‌كه‌وێته‌وه، تۆڵه‌و سزا ته‌نها ئه‌وانه ده‌گرێته‌وه كه په‌رستویانه‌و هاواریان لێ كردووه. به‌ڵام جنۆكه‌كان له‌به‌ر ئه‌وه‌ی له دنیادا ڕازی بوون كه بپه‌رسترێن، ئه‌وه له‌و دنیا سزاو خه‌شم و تۆڵه‌ی خوا ئه‌وانیش ده‌گرێته‌وه‌و ڕاپێچی دۆزه‌خ ده‌كرێن. به‌ڵام فریشته‌كان ئه‌وه ده‌ڵێن: بَلْ كَانُوا يَعْبُدُونَ الْجِنَّ أَكْثَرُهُمْ بِهِمْ مُؤْمِنُونَ [سبأ:41] (3)-واته زۆربه‌ی ئینسانه‌كان باوه‌ڕیان به جنۆكه‌كان هه‌یه- ئه‌وانه‌ی له نه‌وه‌ی ئاده‌م جنۆكه ده‌پرستن زۆرترن له‌وانه‌ی فریشته‌كان ده‌په‌رستن، چونكه فریشته‌كان له ڕۆژی قیامه‌تدا خۆیانیان لێ به‌ری ده‌كه‌ن. جا گه‌وره‌ترین هۆكاره‌كانی كه‌وتنه شیرك: به‌گه‌وره‌گرتنی جگه له خوایه، له‌به‌ر ئه‌وه خوای گه‌وره له‌سه‌ره‌تای سووره‌تی (الأنعام)دا ده‌فه‌رموێت: الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَجَعَلَ الظُّلُمَاتِ وَالنُّورَ ثُمَّ الَّذِينَ كَفَرُوا بِرَبِّهِمْ يَعْدِلُونَ [الأنعام:1] [سوپاس و ستایش بۆ ئه‌و خوایه‌ی كه ئاسمانه‌كان و زه‌وی دروست كردووه، تاریكی و ڕووناكی فه‌راهه‌م هێناوه (كه‌چی له‌گه‌ڵ ئه‌و هه‌موو به‌ڵگه به‌هێزو سه‌رسام ئاوارانه‌دا) پاشان ئه‌وانه‌ی بێباوه‌ڕ بوون به په‌روه‌ردگاریان یه‌كێك له دروستكراوه‌كانی خوا ده‌كه‌نه هاوتای خوا]،واته: یه‌كێك له دروستكراوه‌كانی خوا ده‌كاته هاوتای خواو، له خۆشه‌ویستی و گه‌وره‌یی و پیرۆزیدا له‌گه‌ڵ خوادا یه‌كسانی ده‌كات وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَتَّخِذُ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَنْدَاداً يُحِبُّونَهُمْ كَحُبِّ اللَّهِ وَالَّذِينَ آمَنُوا أَشَدُّ حُبّاً لِلَّهِ [البقرة:165] [له خه‌ڵكی هه‌یه له جیاتی ئه‌وه‌ی خوا په‌رست بێت، شتانی تر داده‌تاشێت بۆ خۆی و ده‌یانكه‌ته هاوشانی خواو خۆشی ده‌وێن وه‌ك خۆشه‌ویستی ئیمانداران بۆ خوا، به‌ڵام ئه‌وانه‌ی ئیمان و باوه‌ڕیان هێناوه زۆر زیاتر خوایان خۆش ده‌وێت]، هاوتایی و یه‌كسانی ئه‌وه‌یه له خۆشه‌ویستی و گه‌وره‌یی و به پیرۆزگرتندا بێت؛ نه‌ك باوه‌ڕ به‌وه‌ی كه وه‌ك چۆن خوا دروستكه‌رو به‌دیهێنه‌ره ئه‌وانیش وابن، چۆن ڕۆزیده‌ره ئه‌وانیش وابن. لێره‌دا شتێك جێی تێڕامان و سه‌رسامییه: موشریك و هاوه‌ڵگیرانی ڕابوردوو كاتێك تووشی ته‌نگه‌شه‌و زه‌ره‌رو زیانێك بهاتنایه، ده‌گه‌ڕانه‌وه‌و دڵسۆزانه هاواریان له خوا ده‌كرد، به‌ڵام شیرك و هاوبه‌ش بڕیاردانی پاش ئه‌وان جێی سه‌رسامی و تێڕامانه، هه‌روه‌ك له كاتی خۆشی و گوشادی و فه‌ره‌حیدا هاوار له جگه له خوا ده‌كه‌ن، هه‌ر به‌و شێوه له كاتی ته‌نگه‌شه‌و ناڕه‌حه‌تیشدا هاوار له جگه له خوا ده‌كه‌ن و ناگه‌ڕێنه‌وه بۆ په‌روه‌ردگاریان، ئه‌مه به‌ڕاستی -په‌نا به خوا- كۆتا پله‌ی تێداچوون و سه‌رشۆڕییه، داواكارین له خوای گه‌وره پارێزراومان بكات به دوورمان بخات له شیرك به وردو به‌رچاویه‌وه، به بچووك و گه‌وره‌یه‌وه، به شاراوه‌و ئاشكرایه‌وه، بمانپارێزێت له ڕێگه‌و ڕێبازی موشریكان، وه له هه‌رچییه‌ك به‌ره‌و شیرك ده‌ڕوات، وه بمانگێڕێت له به‌نده ئیماندارو یه‌كخواپه‌رسته‌كانی خۆێ. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1) وَيَوْمَ يَحْشُرُهُمْ جَمِيعًا يَا مَعْشَرَ الْجِنِّ قَدِ اسْتَكْثَرْتُمْ مِنَ الإِنسِ وَقَالَ أَوْلِيَاؤُهُمْ مِنَ الإِنسِ رَبَّنَا اسْتَمْتَعَ بَعْضُنَا بِبَعْضٍ وَبَلَغْنَا أَجَلَنَا الَّذِي أَجَّلْتَ لَنَا قَالَ النَّارُ مَثْوَاكُمْ خَالِدِينَ فِيهَا إِلَّا مَا شَاءَ اللَّهُ إِنَّ رَبَّكَ حَكِيمٌ عَلِيمٌ واته:[ڕۆژێك دێت خوا هه‌موویان كۆ ده‌كاته‌وه‌و (به خه‌شم و قینه‌وه ده‌فه‌رموێت): ئه‌ی ده‌سته‌ی په‌ریه‌كان به‌ڕاستی ئێوه زۆر كه‌ستان له ئینسانه‌كان گومڕا كرد، له‌ولاشه‌وه گوێ له مشته‌كانیان، (له خه‌ڵكی نه‌گبه‌ت و ڕه‌نجه‌ڕۆ) ده‌ڵێن: په‌روه‌ردگارا هه‌ندێكمان سوودمان له هه‌ندێكمان وه‌رگرت (سوودی ئینسانه‌كان ڕابواردن و سامان كۆكردنه‌وه بوو، سوودی په‌ریه‌كانیش پێڕی خۆیانیان زۆر كرد به گومڕاكردنی خه‌ڵێكی زۆر)، ئێسته‌ش ئه‌وه‌ته گه‌یشتوینه‌ته ئه‌و كات و ساته‌ی تۆ بۆت دیاری كردوین، خوایش فه‌رمووی: (ماده‌م وایه) ئه‌م ئاگره جێگه‌تانه نه‌مرن تێدایدا، مه‌گه‌ر خوا ویستی له‌سه‌ر بێت (به سزایه‌كی تر سزاتان بدات) به‌ڕاستی په‌روه‌ردگاری تۆ (ئه‌ی موحه‌ممه‌د) داناو زانایه]. (2) مانای ئایه‌ته‌كه: [كاتێكیش خوا (له قیامه‌تا) فه‌رمووی: ئه‌ی عیسای كوڕی مه‌ریه‌م، ئایا ئه‌وه تۆ به خه‌ڵكیت وتووه: منیش و دایكیشم به دوو خوا دابنێن له خوار خوای په‌روه‌ردگاره‌وه؟ عیسا له وه‌ڵامدا وتی: پاكی و بێگه‌ردی و بێ هاوه‌ڵی شایسته‌ی تۆیه، بۆم نییه من شتێك بڵێم بۆ خۆم كه مافی من نه‌بێت؟! (چۆن حه‌ق به خۆم ده‌ده‌م شتی وا بێت به زارمدا؟!) خۆ ئه‌گه‌ر شتی وام وتبێت ئه‌وه به‌ڕاستی تۆ ده‌یزانیت و لێت شاراوه نییه، چونكه تۆ ده‌یزانیت به هه‌رچی له دڵ و ده‌روونمدا هه‌یه، به‌ڵام من نازانم چی له نه‌فس و حه‌قیقه‌تی زاتی تۆدا هه‌یه، چونكه به‌ڕاستی هه‌ر تۆ زاناو شاره‌زای نهێنی و په‌نهانی * من هیچ شتێكم پێ نه‌وتوون جگه له‌وه‌ی كه تۆ فه‌رمانت پێداوم، ئه‌ویش ئه‌وه‌یه: ته‌نها خوا بپه‌رستن ....] (3) قَالُوا سُبْحَانَكَ أَنْتَ وَلِيُّنَا مِنْ دُونِهِمْ بَلْ كَانُوا يَعْبُدُونَ الْجِنَّ أَكْثَرُهُمْ بِهِمْ مُؤْمِنُونَ