به ‌ناوی خوای به‌خشنده‌ی میهره‌بان. 

سوپاس و ستایش بۆ په‌روه‌ردگار، دروود و ڕه‌حمه‌ت له‌ ‌پێغه‌مبه‌ری ئازیز (صلی الله‌علیه‌ وسلم) و هه‌روه‌ها له‌ ئال و یارانی. 

بۆچوونی زانایان لەم بارەوە جیابۆچوونە و هەموو کۆک نین! بۆچوونی گشتگیری(جمهور) زانایان پێیان وایە بەشێوەیەکی گشتی گۆشتی مرۆڤیش لە حاڵەتی ناچاری و برسێتیدا هی مردووەکانیان دروستە بخورێت بەبێ ئەوەی بکوڵێنرێ یان ئامادە بکرێت بەجۆرێک لە جۆرەکانی ئامادەکردن، بەڵکو هەر بە کاڵی و ئەوەندەش برسێتییەکە لە کۆڵ بخات و مردن دوور بخاتەوە لە زیندووەکان. هەروەها فەرموویانە لە حاڵەتێک هیچ هۆکارێکی تر نەبوو بۆ ژیان، بۆ نمونە ئەگەر مردارەوەبووی ئاژەڵێک هەبوو ئەگەرچی بەرازیش بوو، دروست نییە پەنا بۆ گۆشتی مردووی مرۆڤەکان ببرێت! ئەگەرچی ئادەمیزاد لە لای خوای گەورە و ئیسلام بەڕێزە بە زیندوویی و بە مردووییش، بەڵام هێشتا ژیانی زیندووەکان لە پێشترە وەک لە گۆشتی مردووەکان. 

ئیسلام غەیبەتکردنی حەرامکردووە و چواندوویەتی بە خواردنی گۆشتی برای خۆتأَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَن يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًا فَكَرِهْتُمُوهُ[الحجرات:١٢] ئیتر چۆن بە کرداریی ڕێگەی حەڵاڵیبوونی خواردنی گۆشتی مرۆڤ دەدات!!؟ 

لە پەیامەکانی ئیسلام بۆ موسوڵمانان ئەوەیە خوێنڕشتنی هیچ کەسێک دروست نییە بە ڕەهایی مەگەر هۆکارێکی شەرعی هەبێت حەڵاڵی بکات، بۆ نمونە کەسێکی کوشتیێت یان هاوسەر بێت و زینای کردبێت(ڕەجم دەکرێت تاوەکو مردن)....هتد. کوشتنی ئادەمیزاد بە ناهەقی لە تاوانە گەورەکانە" إجتنبوا سبع الموبقات.... قتل النفس التي حرم الله إلا بالحق.." 

لەو هۆکار و پاساوانەی ئیسلام بەڕەوای گرتووە بۆ کوشتنی کەسێک، خوێنڕشتنی بێباوەڕی شەڕخواز و جەنگاوەرە، ئەویش گومانی تێدا نییە دروستە، چونکە ئەو هاتووە بۆ بەرەنگاربوونەوەی ئیسلام و موسوڵمانان، بۆیە جێی خۆیەتی بکوژرێت. بەڵام هەرچی بێباوەڕی ئاشتیخواز و ناشەڕخوازە، نەک هەر دروست نییە خوێنڕشتنی بەڵکو پاراستنی گیان و ماڵ و منداڵەکانیشی لە ئەستۆی دەوڵەتی ئیسلامە. پێغەمبەری خوا(صلى الله عليه وسلم) فەرموویەتی ئەوەی ئازاری(چجای کوشتن!) یەکێک لەو کەسانە بدات خاوەن پەیمان و بەڵێنن لەلای موسوڵمانان بۆنی بەهەشت ناکات(ناچێتە ناوی و لە دووریشەوە بۆنی ناکات لە کاتێکدا بۆنی بەهەشت سەدان ساڵ ڕێ دەکات!). 

لەم ڕووەوە بووە ئەو زانایانەی پێیان وایە خواردنی گۆشتی بێباوەڕی شەڕخواز دروستە، چونکە کوشتنی ئەوان ڕەوایە، خواردنی گۆشتەکەشیان لە حاڵەتی ناچاری و تەنگانەدایە کە هیچ هۆکارێکی تر نەبێت بۆ ژیان، ئەوەش هەرگیز و ئێستاشی لەگەڵ بێت بەسەر ئوممەتی ئیسلامدا نەهاتووە و نایەت چونکە دوعآی پێغەمبەرەکەمانە بۆمان کە هەرگیز بە قاپ و قڕی و گرانی خوای گەورە لەناومان نەبات! وەکو کرداریش هەتاوەکو ئیستاکە لە مێژووی ئیسلامدا نەبیستراوە موسوڵمانان بۆ یەکجاریش گۆشتی بێباوەڕان بخۆن! بەڕاستی ئەوە زۆر قێزەون و ناشروشتییە.. موسوڵمانانیش لە شتی وەها دوورن، پێغەمبەر(صلى الله عليه وسلم) و یارانی لە غەزادا بووە تەنها یەک دەنکە خورمایان خواردووە لە دوای چەندەها ڕۆژەڕێ و ماندووبوون، بەڵام کارێکی وەهایان لێ نەبیستراوە! 

ئیبن قودامە٠ڕەحمەتی خوای لێ بێت٠ لە(المغنی)دا فەرموویەتی" يَحْرم على المضطر قَتل آدمي معصوم لِيأكُله ؛ مُسْلِمًا كان أو ذِمّيًّا لِحُرْمَته ، ويجوز ذلك إن كان حربيا أو مرتدا ؛ لأنه لا حُرمة له ، فهو بِمَنْزِلة السِّباع . وإن وُجد مَيتا جاز أكله كَما لو قَتَله . وإن وَجَد معصوما مَيتا ، لم يُبَح أكله ..." واتە؛ حەرامە لەسەر ناچارێکی برسی موسوڵمان کەسێکی بێتاوان بکوژێت بۆ ئەوەی بیخوات، موسوڵمان بێت یان خاوەن بەلێن و پەیمان(جوولەکە و گاور) چونکە حەرامە ئازاردان و کوشتنیان. بەڵام دروستە ئەگەر جەنگیی بوو یان هەڵگەڕاوە، ئەو هاوشێوەی دڕندەیەکە، خۆ ئەگەر کەسێکی وا بینرایەوە خۆی مردبوو دروستە خواردنی هەروەکو ئەوەیە خۆی بیکوژێ و لێی بخوات، بەڵام مردوویەکی بێتاوانی بینییەوە، بۆی دروست نییە لێی بخوات... 

شایەنی باسە زۆریش لە زانایان هەن بۆ حاڵەتی ناچارییش حەرامیان کردووە خواردنی گۆشتی ئادەمیزاد بە مردوویی بێت یاخود بە کوشتنی بێت بۆ مەبەستی خواردنی، فەرموویانە لەبەرئەوەی مرۆڤ ڕێزلێگیراوە لەلایەن خوای گەورەوە، لەوانە قورتوبی و ئیمام مالیک و ئیبن عابیدین لە مەزهەبی حەنەفییەکان و ...هتد 

ئیبن عابیدین لە(حاشية رد المختار على الدر المختار) فەرموویەتی: لحم الإنسان لا يُباح في الاضطرار لِكَرَامته . 

قورتوبی لە تەفسیرەکەی لە بەرگی دووەم و لاپەڕە(٢٢٩) فەرموویەتی: إذا وجد المضطر ميتة وخنزيرا ولحم ابن آدم أكل الميتة لأنها حلال أى فى حال - والخنزير وابن ادم لا يحل بحال ، والتحريم المخفف أولى أن يقتحم من التحريم المثقل ... واتە؛ ئەگەر ناچارێک مردارەوەبوویەکی دۆزییەوە هەروەها گۆشتی بەراز و گۆشتی مرۆڤێک، مردارەوەبووەکە دەخوات، چونکە لەو حالەتە بۆی حەڵاڵە، گۆشتی بەراز و ئادەمیزادیش دروست نییە لە هیچ حاڵێک، قەدەغەیەکی سووکیش لەپێشترە وەک لە قەدەغەیەکی گران و گەرورەتر. 

لە کۆتایی؛ ئەم باسە تەنها بۆچوونی زانایانە و هیچ دەقێکی قورئانی و فەرموودەیی و کرداریی پێغەمبەر و هاوەڵانی لەسەر نەهاتووە، وەکو باسیشمان کرد تەنها ئەگەرێکە و بۆ حاڵەتی ناچاری و ترسان لە مردنە بە برسێتی کە ڕەنگە هەرگیز ڕوونەدات یان بە دەگمەن بێت!

خوای گه‌وره‌ش زاناتره ‌(جل وعلا).‌ 

وصلى الله على نبینا محمد وعلى آله وصحبه وسلم. 

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 

لیژنه‌ی وه‌ڵامدانه‌وه‌ی پرسیاره شه‌رعییه‌کان/‌ ده‌نگی ئیسلام.